کرمانشاه - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

کرمانشاه
کرماشان[۱][۲] کشور  ایراناستان کرمانشاهشـهرستان کرمانشاهبخش مرکزینام(های) دیگر الیپی،[۳]کنپد،[۴]کامبادن
کارمـیسین، کرمـینشان
کارمـیشین، کرمـیشین
کرمـیسین، قرمسین
قرمشین، کرمانشاهان
قهرمانشـهر، باختران[۵]سال شـهرشدن سدهٔ چهارم مـیلادی[۶][۷]مردمجمعیت

۹۴۶٬۶۵۱ نفر [۸]

(۱۳۹۵)رشد جمعیت ۰٫۹[۹]تراکم جمعیت ۸۳۵۰[۱۰]نفر بر کیلومتر مربعجغرافیـای طبیعیمساحت ۹۵٫۹۷ کیلومتر مربع[۱۵]ارتفاع از سطح دریـا ۱۴۰۰ متر[۱۶]آب‌وهوامـیانگین دمای سالانـه ۱۴سانتی گرادمـیانگین بارش سالانـه ۴۵۶٫۸ مـیلی‌متراطلاعات شـهریشـهردار علی حیدر کرمـی[۱۸]ره‌آورد نان برنجی، نان خرمایی، نان شکری، بژی، کاک، محصولات کشاورزی[۱۹]
محصولات ساختمانی[۲۰]
پیش‌شماره تلفنی ۰۸۳[۱۷]وبگاه شـهرداری کرمانشاهشناسهٔ ملی خودرو  ایران19[۲۱]

کِرْمانْشاهْ ( آوا راهنما·اطلاعات) (کردی: کرماشان) نـهمـین شـهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شـهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه درون ایران هست که دارای جمعیتی بالغ بر ۹۴۷٬۰۰۰ نفر درون سرشماری سال ۱۳۹۵[۲۲] و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است.[۱۰][۲۳] شـهر کرمانشاه بزرگترین شـهر شین محسوب مـی‌گردد[۲۴][۲۵][۲۶] و مـهم‌ترین شـهر درون منطقهٔ مرکزی غرب ایران است.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

کرمانشاه از شـهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به‌شمار مـی‌رود و پیدایش آن بـه سده چهارم مـیلادی بازمـی‌گردد[۶] و از آن دوران که تا حمله اعراب بـه ایران بـه عنوان دومـین پایتخت ساسانیـان مورد توجه حکومت بود.[۳۱] در دوران سلجوقیـان درون قرن یـازدهم مـیلادی کرمانشاه بـه عنوان شـهر ارشد کردستان انتخاب شد.[۱۲] درون قرون وسطی شـهر کرمانشاه یـا قرمسین درون حکم یکی از نواحی چهارگانـه عراق عجم شناخته مـی‌شد. ویس کرمانشاهی درون آن زمان اغلب اوقات ایـالت جبال را عراق عجم مـی‌نامـیده‌اند که تا با عراق عرب اشتباه نشود کـه به‌طور تقریبی نیز با ناحیـه ماد باستانی مطابقت داشت.[۳۲][۳۳] با گذشت یـازده سده از حملهٔ اعراب بـه ایران، این شـهر درون دوران قاجار دوباره شکل شـهرنشینی خود را بازیـافت و به‌دلیل قرارگرفتن درون چهارراه دو محور شمال بـه جنوب و خاور بـه باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شـهرهای زیـارتی کربلا و بغداد از اهمـیت بسیـاری برخوردار است.[۳۴] این شـهر درون مشروطه سهمـی بـه سزا داشت و در جنگ جهانی یکم و دوم بـه تصرف نیروهای بیگانـه درآمد و پس از پایـان جنگ تخلیـه شد. ویس کرمانشاهی همچنین این شـهر درون جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیـادی دید.[۳۵]

شـهر کرمانشاه از شمال بـه کوه فرخشاد، از شمال باختری بـه طاق‌بستان و از جنوب بـه سفید کوه ختم مـی‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران بـه مـیان‌رودان است.[۳۶]

شـهر کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.[۳۷][۳۸] در سده چهارم مـیلادی شـهر کرمانشاه کـه در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود بـه عنوان دومـین اقامتگاه پادشاهی ساسانیـان برگزیده شد.[۳۹] درون دوران ساسانیـان باغ‌های بزرگی درون این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان خوش‌گذرانی شاهان ساسانی بوده‌است.

وجه تسمـیه

پیشینـه نام کرمانشاه

کرمانشاه درون دوره‌های مختلف دارای نام‌های مختلفی بوده کـه معمولاً با تغییر از حکومتی بـه حکومتی دیگر صورت مـی‌گرفته‌است، درون قدیمـی‌ترین شکل خود اولین بار درون دوران باستان و در زمان فرمانروایی کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الیپی مـی‌خوانند[۳] و در دوران هخاان از کرمانشاه با نام‌های کامبادن، کارمـیسین، کارمـیشین، کرمـینشان و غیره یـاد مـی‌شود.

پس از اسلام، نام کرمانشاه درون زبان عربی بـه قرماسین تغییر پیدا کرد[۴۰]، اما درون دوره‌های بعدی از نام ‌های کرمانشاهان و کرمانشاه استفاده شد.

نام کرمانشاه بعد از پیروزی انقلاب ۵۷ بـه قهرمانشـهر و چندی بعد بـه باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آن‌جایی کـه این امر با اعتراضات گستردهٔ مردم همراه شد، درون نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شـهر بـه نام قدیمـی خود تغییر یـافت.[۴۱][۴۲][۴۳]

نام کرمانشاه درون افسانـه‌ها

در افسانـه‌ها بنای شـهر کرمانشاه را بدست طهمورث دیوبند پادشاه افسانـه‌ای پیشدادیـان بیـان کرده‌اند.[۴۴]

باورها درون مورد نام کرمانشاه

در مورد نامگذاری کرمانشاه باورهای متفاوتی است، عده‌ای نام کرمانشاه را بـه بهرام چهارم منسوب مـی‌دانند کـه در سدهٔ سوم که تا چهارم مـیلادی پادشاه شـهر کرمان بوده و پس از تأسیس کرمانشاه این شـهر را با نام او مـی‌خوانند.[۴۵][۴۶]

نام این شـهر درون زبان مردم محلی کرماشان تلفظ مـی‌شود. محمد مکری، پژوهشگر و زبانشناس، نام کرمانشاه را تلفظی اشتباه اما مصطلح از کلمـهٔ کرماشان مـی‌داند کـه از کرمانچ یـا کرمانج بـه معنای رعیت گرفته شده و به باور وی شـهر رعایـا معنا مـی‌دهد.[۴۷]عبدالرحمان شرفکندی (هژار) نیز درون فرهنگ واژگان کردی-فارسی خود با عنوان هنبانـه بورینـه، معنای واژهٔ کرمانج را روستایی کرد، و کرمانشاه را مخفف «کرمانج شار یـا کرمانجان» دانسته‌است.[۴۸]

پیشینـه

تاریخ باستان

کرمانشاه کـه در مـیانـه‌های رشته کوه زاگرس قرار دارد بـه دلیل وضعیت آب و هوایی، کوهستانی بودن و وجود پناهگاه و غارهای طبیعی همواره مورد توجه انسان‌های عصر سنگ بوده‌است.[۵۰]

کرمانشاه از لحاظ بقایـای سکونت‌های پیش از تاریخ، یکی از مناطق بسیـار غنی و مـهم درون ایران و غرب آسیـا است. قدیمـی‌ترین آثار سبشر درون کرمانشاه مربوط بـه دورهٔ دیرینـه‌سنگی[پانویس ۱] هست که شامل چند تبر دستی سنگی هست که درون منطقهٔ گاکیـه و غرب هرسین یـافت شده‌است.[۵۰] این آثار دست‌کم حدود ۲۰۰ هزار سال قدمت دارند. آثار مـهمـی از دوران عصر سنگ درون غارهای کرمانشاه کشف شده‌است کـه بیشترشان مربوط بـه دوره‌های مـیان‌سنگی[پانویس ۲] و نوسنگی[پانویس ۳] است.[۵۱]

مردم کرمانشاه درون دوران باستان بسیـاری از نخستین‌های تاریخ را بـه نام خود ثبت کرده‌اند؛ نخستین انسان‌هایی کـه در حدود ۹ هزار سال پیش با گرم شدن زمـین غارنشینی را ترک کرده و به زندگی یکجانشینی روی آورده‌اند ساکنان این بوم بوده‌اند کـه نخستین خشت خام را تولید و در ساخت خانـه و صنعت از آن استفاده کرده‌اند.[۵۲] و نخستین روستای خاورمـیانـه درون دروان نوسنگی از ۹۸۰۰ ق. م که تا ۷۴۰۰ ق. م درون این مکان شکل گرفته‌است.[۵۳]کرمانشاهیـان درون دروان باستان با اختراع سفال نخستین انسان‌هایی بودند کـه رو بـه فعالیت‌های صنعتی آوردند و آثار زیـادی از دوران پیش از تاریخ درون کرمانشاه یـافت شده‌است.[۵۲]