پاک‌سازی قومـی - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

اسکان‌های اجباری توسط آشوریـان

اسکان‌های اجباری و تبعید مردمان شـهرهای تسخیر شده و قبایل شورشی مغلوبِ آشوریـان را مـی‌توان بـه عنوان یکی از نمونـه‌های ابتداییِ پاک‌سازی‌های قومـی درون طول تاریخ دانست.[۱][۱۰] بـه عنوان مثال سارگون دوم درون هنگام نبرد با ارتش مصر، اقدام بـه تسخیر مجدد مناطق شورشی، تنبیـه شورشیـان و تبعید شمار زیـادی از مردمان شـهرهای تسخیر شده بـه خاک آشور و اسکان مردم مناطق دیگر تحت تسخیر بـه جای آن‌ها کرد. این اقدام مشخصاً درون دو شـهر سامریـه و حمات درون تاریخ ثبت شده‌است. نتیجه این نبرد شکست مصر درون رفح واقع درون مرز مصر بود. یکی دیگر از نمونـه‌های این تبعیدها توسط آشوریـان، تبعید فلسطینی‌های باستان بود. آزیرو حاکم شـهر اشدود اقدام بـه شورش و تحریک دیگر مناطق همجوار به منظور شورش علیـه سارگون دوم کرد. سارگون درون سال ۷۱۳ پ. م اقدام بـه عزل آزیرو و جانشین برادرِش؛ آخیمِتو بـه جای وی کرد. اما درون کمتر از یکسال یعنی درون سال ۷۱۲ پ. م مردم اشدود، با سقوط آخیمِتو، یـامانی را حاکم و دست بـه شورش علیـه آشوریـان زدند. سارگون با حملهٔ مجدد و تسخیر دوباره اشدود، شروع بـه تبعید مردم شـهر و جایگزین مردمـی از شرق بـه جای آنان کرد.[۱۰] بـه عنوان نمونـه‌ای دیگر، سناخریب پسر سارگون دوم کـه پس از پدرش بـه تخت نشست، اقدام بـه تبعید ۲۰۸ هزار نفر از سامره بـه بابل نمود. با این حال نزد مورخان، تعداد تبعیدیـانی کـه منابع آشوری ذکر کرده‌اند، خالی از اغراق نیست. اخراج و تبعید از موضوع‌های اصلی آثار هنری آشوریـان بود. اما انگیزهٔ انجام چنین تبعیدهایی لزوماً خالص‌سازی قومـیتی نبوده‌است. مورخان معتقدند انگیزهٔ این اقدامات آشوریـان، تنبیـه شورشیـان، بـه دست آوردن کارگر و سرباز، اسکان مناطق استراتژیک و گسترش جمعیت و توسعه شـهری شـهرهای جدید و قدیمـی بوده‌است.[۲]

کشتار دانمارکیـان توسط انگلیسی‌ها

اتلرد دوم ملقب بـه اتلرد بدفهم، پادشاه انگلستان درون سال‌های مـیان ۹۶۸ که تا ۱۰۱۶ مـیلادی، درون سال ۱۰۰۲ درون پاسخ بـه حمله اسوین اول پادشاه دانمارک بـه انگلستان، اقدام بـه اعدام و کشتار جمعی دانمارکی‌های مـهاجر درون کشور خود کرد.[۱][۱۱] معروفترین بخش این حادثه، بـه «کشتار سنت برایس» شـهره گردید. چند ماه بعد از ازدواجِ اتلرد با «اِما» ِ «ریچارد اول دوک نورماندی»، وی به منظور مقابله با حمله اسوین، دستور کشتار دانمارکی‌های ساکن درون شمال و شرق انگلستان را صادر کرد. وی زمانی این دستور را داد کـه دریـافت دانمارکی‌های مـهاجر درون انگلستان، بـه وی خیـانت کرده و به حمایت از اسوین، دست بـه شورش زده‌اند. برخی مورخین معتقدند کـه این کشتار نـه به منظور از بین بردن همـه دانمارکی‌های مـهاجر درون انگلستان، بلکه فقط به منظور از مـیان برداشتن آن دسته از نیروهای دانمارکی کـه پس از پرداختن باج درون اول سال بدان‌ها، هنوز انگلستان را ترک نکرده بودند انجام شد. درون این کشتار «گانـهیلد»، اسوین بـه همراه همسرش «پالیگ» و بچه‌هایشان کشته شدند. این کشتارها که تا سال ۱۰۱۳، زمان تسخیر انگلستان بـه دست اسوین ادامـه یـافت. بعد از این شکست، اتلرد بـه نرماندی گریخت و پس از مرگ اسوین درون سال ۱۰۱۴ مـیلادی، بـه انگلستان برگشت و دوباره بر تخت نشست.[۱۲][۱۳]

اخراج یـهودیـان از انگلستان

پس از برتختِ پادشاهی نشستن ادوارد اول، فشارها بر جامعهٔ یـهودیـان انگلستان افزایش یـافت. تبعیت و پیروی از قوانینِ کلیسا، دلیل یـا بهانـهٔ اصلیِ این فشارها بود. درون این مسیر، ممنوعیت تنزیل خواری یـهودی، افزایش تبعیض مـیان یـهودیـان و مسیحیـان و فشار وارد بـه یـهودیـان به منظور تغییر دین بـه مسیحیت، اقداماتی بود کـه حکومت انگلستان به منظور وارد آوردن فشار بر یـهودیـان بـه اجرا گذاشت. درون سال ۱۲۷۵ مـیلادی، ادوارد اول فرمانی را درون مورد یـهودیـان انگلستان صادر کرد. کُلیت این فرمان از این قرار بود کـه یـهودیـان دیگر نمـی‌توانستند چرخ اقتصادی خود را با وام‌دهی بچرخانند زیرا این کنش نزد کلیسا و قوانین آن، از مصادیق رباخواری محسوب مـی‌شد. شایـان ذکر هست وام‌دهی یـهودیـان که تا پیش از صدور این فرمان، نـه‌تنـها منع قانونی نداشت، بلکه یبانی حکومت‌های انگلستان نیز برخوردار بود. از آنجا کـه بیشتر فعالیت‌ها و درآمدهای اقتصادی یـهودیـان انگلستان بـه سیستم وام‌دهی آنان گره خورده بود، این فرمان ممنوعیت، تأثیرات بسیـاری بر کاهش درآمد و رکود اقتصاد آنان داشت. درون همـین راستا، درون مـیانـه دههٔ ۱۲۸۰ مـیلادی، ادوارد اول پیشنـهاد داد یـهودیـانی کـه به مسیحیت بگروند، اجازه دارند نیمـی از دارائی‌های خود را حفظ و نیمـی دیگر را بـه خانـه تغییر واگذارند. درون آن برهه؛ یـهودیـانی کـه از مسیحی شدن امتناع مـی‌ورزیدند، حتما همـه دارائی‌های خود را بـه خزانـه سلطنتی تحویل مـی‌دادند. عده‌ای از یـهودیـان از این فرمان سرپیچی د و دست بـه شورش‌هایی علیـه یـهودیـان مسیحی شده زدند. یکی از این شورش‌ها درون شـهر آکسفورد با حمله بـه یـهودیـانی کـه اقدام بـه مالیـات بـه خانـه تغییر کرده‌بودند صورت گرفت. سرانجام ۱۸ ژوئیـهٔ سال ۱۲۹۰ مـیلادی، ادوارد اول دستور داد کـه یـهودیـانی کـه از مسیحی شدن امتناع ورزیدند، که تا نوامبر همان سال حتما انگلستان را ترک گویند.[۱۴][۱۵]

اخراج یـهودیـان از فرانسه

بسیـاری از یـهودیـان انگلستان، بعد از اخراج توسط ادوارد اول، دست بـه مـهاجرت بـه فرانسه زدند. پادشاه وقت فرانسه، فیلیپ چهارم، بـه دلیل جنگ با فلاندرها و مشکلات ناشی از سقوط ارزش پول رایج، با معضلات مالی بسیـاری دست بـه گریبان بود. وی تصمـیم گرفت به منظور برون‌رفت از این چالش‌های مالی، اقدام بـه ضبط اموال و دارایی‌های یـهودیـان کند. بر اساس سنت‌های فئودالی قرون وسطا و همچنین حمایت کلیسای کاتولیک رم، این عمل شاه کاملاً قانونی بود. به‌طور مثال درون سال ۱۲۱۵، پاپ اینوسنت سوم با فراخوانی شورای کلیسای رم، اقدام بـه قدغن ساختن زندگی، کار و تجارت مـیان یـهودیـان و مسیحیـان کرده بود. درون روز ۲۲ ژوئیـهٔ ۱۳۰۶ مـیلادی، صدهزار یـهودی به‌طور ناگهانی دستگیر و مجبور شدند تنـها بـه دریـافت بخش اندکی از دارایی‌های خود رضایت دهند. سپس بـه آنان یک ماه فرصت داده‌شد که تا فرانسه را ترک کنند. اگرچه به منظور اتمام فرایند ضبط دارایی، بسیـاری از آن‌ها که تا اکتبر همان سال فرانسه را ترک ند. بعد از پایـان ستاندن دارایی یـهودیـان، همـهٔ سرمایـه‌های آن‌ها حراج شد و درآمد حاصل از آن وارد خزانـهٔ فیلیپ شد. تمام طلب‌های یـهودیـان بـه شاه منتقل شد و وی همـه طلب‌های یـهودیـان را از مسیحیـان واستاند.[۱۶]

اخراج یـهودیـان از اسپانیـا

در سال ۱۴۹۲ مـیلادی، فردیناند دوم بـه همراه همسرش ایزابلای یکم، به منظور رسیدن بـه اه سیـاسی‌شان یعنی اتحاد پادشاهی‌های خود و حکومت بر کل اسپانیـا بر اساس تئوریِ «یک اسپانیـای کاملاً کاتولیک و متحد»، تصمـیم بـه برداشتن موانع این امر گرفتند. آنان به منظور این منظور، اقدام بـه پاک‌سازی جمعیت‌های مسلمان و یـهودیِ ساکن درون شبه جزیره ایبری د. شایـان ذکر هست که سابقهٔ اسکان یـهودیـان درون اسپانیـا، بـه زمان امپراتوری روم بازمـی‌گشت. یـهودیـان پیش از اخراج از اسپانیـا، بـه مدت قرن‌ها از مـهمترین بازیگران عرصهٔ اقتصادی و از مـهمترین مشاوران و پزشکان طبقه اشراف و پادشاهان اسپانیـا بودند. کشمکش، بدگمانی، آزار و شکنجهٔ یـهودیـان، باعث شد کـه عدهٔ بسیـاری از آنان درون قرن ۱۵ مـیلادی تغییر دین داده و به کیش مسیحی درآیند. درون آن هنگام، ایدهٔ رسیدن بـه یک اسپانیـای کاملاً کاتولیک و متحد رواج پیدا کرده‌بود. متعصبانِ کاتولیکِ اسپانیـایی، به منظور از مـیان برداشتن باقی‌ماندهٔ یـهودیـان، درون سال ۱۴۸۰، دادگاه‌های تفتیش عقاید، با حوزه اختیـارات فراوان تأسیس د. با این حال، ترکیبی از بدگمانی ایزابلا و فردیناند و فشارهای مسیحیـان متعصب، منجر بـه صدور فرمان اخراج یـهودیـان درون ۳۱ مارس ۱۴۹۲ شد. بر اساس این فرمان، یـهودیـان یـا حتما به کیش مسیحیت درمـی‌آمدند یـا اسپانیـا را ترک مـی‌گفتند.[۱۷] اگرچه عدهٔ بسیـار کمـی از یـهودیـان اخراجی، درون قرن ۱۸ مـیلادی دوباره بـه اسپانیـا بازگشتند، با این حال این فرمان که تا سال ۱۹۶۸ مـیلادی کـه رسماً توسط ژنرال فرانسیسکو فرانکو لغو گردید، اعتبار قانونی داشت.[۱۸]

اخراج مسلمانان از اسپانیـا

مسلمانان اسپانیـا درون طول حیـات خود درون آن سرزمـین، فراز و فرودهای بسیـاری را تجربه د. از زمان سقوط آندلس درون سال ۱۴۹۲ مـیلادی بـه دست فردیناند دوم[۱۹] که تا اخراج کامل درون تاریخ ۹ آوریل ۱۶۰۹ بـه دستور فیلیپ سوم،[۲۰] مشکلات و محدودیت‌های بسیـاری را از سوی فرمانروایـان کاتولیک متحمل شدند.[۲۱] بعد از سقوط آخرین قلمرو مسلمانان درون اسپانیـا یعنی امارت غرناطه، یکدست‌سازی چهره مذهبی اسپانیـا، بـه آرمان حاکمان مسیحی آنجا تبدیل شد. ترکیبی از تبعیض علیـه مسلمانان، ظن کمک موریسک‌ها بـه دشمنان اسپانیـا مخصوصاً امپراتوری عثمانی و دیگر فشارهای مذهبی– فرهنگی، از قبیل ممنوعیتِ زبانِ عربی، مراسمِ مذهبیِ اسلامـی و پوشیدنِ اجباریِ لباس‌هایِ اروپایی، باعث بروز شورش‌هایی بـه دست مسلمانان شد.[۲۲] فیلیپ دوم این شورش‌ها را با تمام توان سرکوب کرد و موریسک‌ها را درون سرتاسر اسپانیـا پراکند. اما چندی بعد افزایش فشارها به منظور اخراج، بدبینی، طمعِ تَمَلُکِ اموال موریسک‌ها، جبران شکست سنگین اسپانیـا از شورشیـان پروتستان هلندی و بازسازی چهرهٔ حاکمـیتی کاتولیک و مقتدر نزد مردم داخلی، باعث صدور فرمان اخراج موریسک‌ها بـه شمال آفریقا درون آوریل ۱۶۰۹ شد.[۲۱] بدیـهی‌ست بسیـاری از موریسک‌ها درون مـیانـهٔ راه تبعید بـه شمال آفریقا، بـه دلیل گرسنگی و درگیری‌ها جان خود را از دست دادند.[۲۰]

جابه‌جایی‌های اجباری امپراتوری عثمانی و روسیـه

امپراتوری عثمانی سیـاستی بـه نام سورگون (به ترکی استانبولی: Sürgün) را درون تبعید گروه‌هایی خاص بـه اجرا مـی‌گذاشت. از همان نخستین سال‌های امپراتوری، مقامات عثمانی مکرراً مسلمانان (اغلب مردم نیمـه‌عشایری) را به منظور تقویت مرزهای خود درون اروپا، بـه سمت غرب جابه‌جا مـی‌د. هدف این جابه‌جایی‌ها درون درجهٔ اول تبدیل جمعیت‌های مستقل بـه جمعیت‌های وفادار و مفید به منظور سلطان بود. همچنین امپراتوری عثمانی از مـهاجرت اجباری جهت توسعهٔ جمعیتی قسطنطنیـه بعد از تصرف شـهر درون سال ۱۴۵۳ سود جست. سلطان محمد دوم یـهودیـان را بـه قسطنطنیـه منتقل کرد. چنین‌جابه‌جایی‌هایی با پاک‌سازی قومـی مدرن از لحاظ انگیزه تفاوت مـی‌دارد. هدف حاکمان عثمانی از این جابه‌جایی‌ها، کمتر خالص‌سازی قومـیتی - اعم از مذهبی، قومـی یـا نژادی - بوده و بلکه بیشتر اه استراتژیک و اقتصادی را دنبال مـی‌کرده‌است.[۲۳] درون قرن هجدهم مـیلادی نیز، امپراتوری روسیـه و امپراتوری عثمانی، جایجایی‌هایی جمعیتی، مـیان خود داشتند. بر اساس «قرارداد کوچوک - کاینارژی» کـه پس از شکست عثمانی از روسیـه درون سال ۱۷۷۴ مـیان دو دولت بسته شد، روسیـه علاوه بر امتیـازاتی کـه به دست آورد، حق حمایت از مردمانِ مسیحیِ ارتدوکسِ بالکان را نیز از عثمانی گرفت. درون مقابل عثمانی نیز حق جابه‌جایی بخش بزرگی از مردمان مسلمان زیر حاکمـیت روسیـه را بـه دست آورد. بدین ترتیب گروه‌هایی از مسلمانان روسیـه مانند «چِرکِس‌ها»، «اوبیخ‌ها» و «تاتارها» توسط امپراتوریِ عثمانی بـه آناتولی کوچانده شدند. امپراتوری روسیـه نیز بـه دلایل استراتژیک، مسلمانان تاتار کریمـه را مکرراً جابه‌جا و از مرزهای جنگی دور نگاه مـی‌داشت. اینچنین رفته‌رفته درون طول یک قرن، کریمـه خالی از جمعیت تاتار گردید.[۲۳][۲۴]

استعمار و پاک‌سازی قومـی

در تمام دوران استعمار اروپاییـان، دکترین اصلی استعمار آنان بر اساس دو مفهوم «ناکجاآباد» یـا «سرزمـین بلاصاحب» استوار بود. براین پایـه، تصرف و تملک سرزمـین‌های همـه قبایل و مردمانی کـه نمـی‌توانستند مالکیت خود را بر سرزمـین‌شان به‌طور مکتوب سندیت ببخشند، جایز بود. این امر سبب شد کـه در طول استعمار، رفته‌رفته گروه‌های بزرگ انسانی را از سرزمـین‌های اجدادی‌شان بیرون برانند.[۲۴] اگرچه عملاً فتح تمامـی مستعمرات اروپاییـان —مانند مکزیک، استرالیـا، آمریکا— خشن بودند، اما فقط برخی از آن‌ها منجر بـه پاک‌سازی قومـی خونین شدند.[۳]

نابودی تائینوها

تائینوها نخستین قومـی بودند کـه کریستف کلمب با آنان درون هیسپانیولا —هاییتیِ امروزی— روبه‌رو شد. آن‌ها از خانوادهٔ مردمان آراواک بودند. اگرچه اسپانیـایی‌ها با استقبال گرم تاینوها مواجه شدند، اما طولی نکشید تازه‌واردان اروپایی، بـه روش‌های مختلف، شروع بـه زیر سلطه درآوردن و نابودی آنان د. استفاده از تاینوها بـه عنوان درون کارهای طاقت‌فرسا درون جزایر طلا، قتل‌عام، زنده‌زنده سوزاندن، ‌های دسته‌جمعی بـه دلیل فشار مـهاجران و مـیکروب‌ها و ویروس‌های کشنده‌ای کـه توسط اروپاییـان بدان سرزمـین آورده شده‌بود و جمعیت بومـی را مبتلا مـی‌کرد، دست بـه دست هم داد که تا در اواخر قرن ۱۶ مـیلادی، حتی یک نفر از آن قوم برجای نماند.[۲۴]

جابه‌جایی اجباری سرخپوستان درون آمریکای شمالی

جابه‌جایی اجباری سرخپوستان توسط مـهاجران سفیدپوست درون آمریکای شمالی درون قرن ۱۸ و ۱۹ مـیلادی بـه عنوان نمونـه‌ای از پاک‌سازی قومـی ذکر شده‌است.[۱] مـهاجران اروپایی سیـاست کلی کشتار یـا اخراج همـهٔ سرخپوستان را نداشتند، اما گروه‌های ویژه‌ای را به منظور اخراج هدف قرار دادند. ترکیب فرایندهای متعددی منجر بـه خروج مردم بومـی آمریکا از اراضی وسیعی درون شمال آمریکا گشت. امضای پیمان و خرید زمـین اغلب بـه عنوان مؤثرترین راه به منظور به دست آوردن سرزمـین‌های بومـی بود. مـهاجران اروپایی هیچ رابطه‌ای با سرخپوستان، چه دوستانـه چه خصمانـه، نداشتند. سرخپوستان با تازه‌واردان معامله کرده و در نواحی مرزی اختلاط مـیان آن دو باعث بـه وجود آمدن هویت‌های ترکیبی پیچیده گردید. اما زور و تهدید هم درون بیرون راندن مردم بومـی استفاده شد. سیـاست حذف سرخپوستان توسط دولت مرکزی آمریکا درون سالهای ۱۸۳۰، کـه شامل حذف قبیله چروکی بود، ترکیبی از زور و رفتار قانونی بود. بعد از جابه‌جایی اکثر سرخپوستان از ایـالات شرقی آمریکا، ایـالات متحده از طریق عملیـات نظامـی سرخپوستان را از مناطق مرزی درون حال گسترش مـهاجران اروپایی بیرون مـی‌کرد. درون نـهایت دولت مرکزی آمریکا جمعیت بازمانده سرخپوست را بـه زمـین‌های خاصی کـه جهت استفاده سرخپوستان بود محدود کرد. این نوع از پاک‌سازی قومـی بـه بازسازی نقشـه‌های قومـی درون مناطق بزرگی از ایـالات متحده کمک کرد.[۲۳] به گفتهٔ مایکل مان از دیدگاه مـهاجران، سرخپوستان اقوام غیر متمدن، وحشی و مجزا از شـهروندان متمدن مـهاجر بودند، و این پاک‌سازی آن‌ها را توجیـه مـی‌کرد. بـه گفتهٔ توماس جفرسون «اگر ما زمانی مقید بـه مقابله با قبیله‌ای بشویم، هرگز که تا پیش از نابودی کامل آن قبیله متوقف نمـی‌شویم.»[۳]

پاک‌سازی قومـی درون جزیره دیگو گارسیـا

آخرین مورد از پاک‌سازی‌های قومـی استعماری، درون مجمع‌الجزایر شاگوس درون قلمرو بریتانیـا درون اقیـانوس هند انجام گرفت. این جزایر مرجانی کـه در ۲۰۰۰ کیلومتری شمال شرقی جزیرهٔ موریس و فاصلهٔ ۱۲۰ کیلومتر درون امتداد مالدیو واقع شده‌اند، قبلاً از سوی بریتانیـا جزء مناطق وابسته بـه جزیرهٔ موریس اعلام شده بود. که تا پیش از پاک‌سازی، شاگوسی‌ها درون این جزایر درون حدود ۲۰۰۰ نفر جمعیت داشتند. شاگوسی‌ها متشکل از افرادی دورگه با ریشـهٔ موریسی و زبان فرانسوی بودند. اینان از پنج نسل پیش درون این جزایر زندگی مـی‌د. پیش از استقلال موریس درون سال ۱۹۶۸، بریتانیـا مجمع‌الجزایر شاگوس را از موریس جدا و آن‌ها را بـه مجمع‌الجزایر سیشل ملحق کرد.

موریس درون ازای از دست مجمع‌الجزایر شاگوس، ۳ مـیلیـارد لیرهٔ استرلینگ از بریتانیـا بـه عنوان غرامت دریـافت کرد. بعد از انعقادِ قرارداد اجارهٔ جزیرهٔ دیگو گارسیـا —که بزرگترین جزیرهٔ مجمع الجزایر شاگوس است— مـیان بریتانیـا و ایـالات متحده درون سال ۱۹۶۶، همـهٔ ساکنین بومـی، از جزیره رانده شدند. جزیره موریس درون ازای غرامتی کـه دریـافت کرد، پذیرفت کـه شاگوسی‌ها را درون جزایر دیگر خود نظیر «آگاله‌گا» اسکان دهد. اما شاگوسی‌ها کـه هیچ غرامتی مستقیماً دریـافت نکرده بودند، حاضر بـه پذیرش این امر نشدند. سرانجام، بریتانیـا درون سال ۱۹۸۲ پذیرفت کـه غرامتی دیگر با مبلغ بسیـار کمتری بـه شاگوسی‌ها پرداخت کند.[۲۴]