احمد کایـا - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

احمد کایـا (به ترکی استانبولی: ویکی پدیا سرکان کایا Ahmet Kaya) ‏ (۲۸ اکتبر ۱۹۵۷ – ۱۶ نوامبر ۲۰۰۰) خواننده اهل ترکیـه بود. ویکی پدیا سرکان کایا او بنیـانگذار سبک اعتراض‌خوانی درون موسیقی کشور ترکیـه‌است، او بـه هر دو زبان ترکی و کردی آواز مـی‌خواند او درون ایران طرفداران زیـادی دارد.

زندگی و کار

احمد کایـا خوانندهٔ اهل ترکیـه درون سال ۱۹۵۷ درون شـهر ملاطیـه ترکیـه بـه دنیـا آمد. ویکی پدیا سرکان کایا او از پدری کُرد سنی شافعی مذهب و مادری ترک درون شـهر عمدتاً علوی‌نشین ملاطیـه بـه دنیـا آمد و در زمان نوجوانی بـه خاطر شرایط دشوار زندگی پدر، بـه همراه خانواده بـه شـهر استانبول نقل مکان د. پدر او کـه قبلاً درون یک کارخانـه نساجی کار مـی‌کرد درون استانبول درون نمایشگاهی بـه پادویی مشغول شد. خود درون وصف این وضعیت مـی‌گفت:

«هر روز کـه از مدرسه بـه سوی خانـه مـی‌رفتم پدر را مـی‌دیدم کـه مشغول شستشوی اتومبیل هست و همـه گاه پیش خود مـی‌گفتم هنگامـی کـه بزرگ شدم به منظور پدر نمایشگاهی خواهم خرید که تا ارباب خود باشد.»

اما این رؤیـائی بیش نبود چرا کـه اندکی بعد پدر با مرگ خود، خانواده را تنـها گذاشت. او کـه کوچکترین عضو خانواده بود درون شرایط بسیـار دشوار و سخت گذران زندگی مـی‌کرد. خود مـی‌گفت:

«روزهائی بود حتی قادر بـه تهیـه بلیط به منظور استفاده از اتوبوس شـهری نبودم.»

دوران جوانی کایـا برابر شد با کودتای کنان اورن و خفقان شدیدی کـه بر فضای سیـاسی جامعه ترکیـه تحمـیل گردید. او کـه به شدت مخالف وضع موجود بود درون سال ۱۹۸۵ بـه کمک دوستان خود آلبومـی از ترانـه‌هایش را منتشر کرد کـه به گفته‌اش هیچ امـیدی بـه استقبال آن از طرف مردم نداشت و تنـها درون پی آن بود کـه بوسیلهٔ ترانـه‌هایش اعتراض خود را را بـه شرایط حاکم اعلام دارد. چند روز بعد از عرضه آلبوم مأموران قضایی ترکیـه کاست او را بـه دلیل وجود چند ترانـهٔ سیـاسی جمع‌آوری نمودند. بعد از اعتراض فراوان، درون نـهایت فروش کاست او آزاد اعلام شد. همـین فعل و انفعالات سبب شـهرت نام کایـا گشت و کاست او با استقبال نسبتاً خوبی مواجه شد. آلبوم دوم او ترانـهٔ شفق نام داشت. وجود شعری بـه همـین نام از ﴿اولکو تامر﴾ کـه به دلیل داشتن افکار سیـاسی درون انتظار اعدام بود، موجب آوازهٔ هر چه بیشتر کایـا شد.

اما کایـا درون سال ۱۹۸۷ درون پی آشنایی با یوسف هایـال اوغلو[۲] فصل جدیدی را درون زندگی هنری خود آغاز کرد. آلبوم بپا مـی‌خیزیم کـه بیشتر شعرهایش از هایـال اوغلو بود درون شرایط انسداد شدید سیـاسی ترکیـه، او را درون زمرهٔ خوانندگان برتر و معترض ترکیـه قرار داد.

کایـا درون تمام سالهای خوانندگی با شعرای بزرگ ترکیـه همکاری کرد. علاوه بر هایـال اوغلو، بزرگانی همچون آتیلا ایلهان و اورهان کوتان ازجمله شعرایی بودند کـه کایـا از شعرهای آن‌ها استفاده مـی‌کرد. لقب کایـا «دموکرات خسته» بود کـه برگرفته از آلبومـی بـه همـین نام از او بود. حضور او درون هر مکانی مشکلاتی را بوجود مـی‌آورد چرا کـه با سخنانش مخالفان آزادی درون ترکیـه را آزار مـی‌داد. بـه همـین جهت، کایـا سال‌ها از اجرای کنسرت درون داخل ترکیـه محروم شده بود. خود مـی‌گفت کاری خواهد کرد کـه هیچ‌گاه از ذهن مخالفانش پاک نگردد و همـه گاه آن‌ها را خواهد آزرد. یک بار درون برنامـه‌ای تلویزیونی اعلام کرد کفن خویش را هر زمان با خود حمل مـی‌کند و هر لحظه آمادهٔ مرگ درون راه آزادی است. کایـا درون سال ۹۸ درون مراسم اهدای جایزهٔ سال بـه برترینـهای ترکیـه جوایز انجمن روزنامـه‌نگاران اعلام کرد کـه در آلبوم جدید خود ترانـه‌ای کُردی اجرا خواهد کرد و سپس کانال‌های رسانـه‌ای ترکیـه را مخاطب قرار داد و گفت: من مطمئن هستم کـه ترکیـه کانال‌هایی پر دل و جرات دارد کـه بتواند این ویدیوی مرا پخش کند. همـین مسئله موجب گردید کـه مخالفان کردهای ترکیـه کـه همان ملی گرایـان افراطی آن کشور بودند، اعتراض وسیعی بـه او نمایند. بـه دلیل وقوع درگیری‌هایی درون آن مراسم، روز بعد دادگاه امنیتی ترکیـه کایـا را احضار نموده و بازداشت کرد. ساعاتی بعد، بعد از اعتراض وکلای کایـا، او را بـه قرار وثیقه آزاد د. کایـا متهم بود کـه سال‌ها قبل درون چند کشور اروپایی از جمله بلژیک و آلمان کنسرتهایی بـه حمایت از حزب پ.ک. ک برگزار کرده‌است. چند ماه بعد از این ماجرا، کایـا بـه قصد برگزاری کنسرت راهی فرانسه شد و به دلیل جو نامناسب ترکیـه بر اثر غوغای رسانـه‌های گروهی علیـه‌اش، تصمـیم بـه اقامت درون آن کشور گرفت. او بـه کمک همسر فرانسوا مـیتران رئیس‌جمـهور فقید فرانسه، توانست اقامتی یکساله دریـافت کند. درون همـین حال کایـا درون دادگاه ترکیـه بـه ده سال حبس بـه صورت غیـابی محکوم گردید.

مرگ

چند ماه بعد از این وقایع، درون صبحگاه ۱۶ نوامبر ۲۰۰۰ درون سن ۴۳ سالگی بـه سبب حمله قلبی درون شـهر پاریس درگذشت. البته بـه گفتهٔ دولتمردان ترکیـه و روزنامـه‌های آن کشور این مرگ، یک مرگ طبیعی بود، اما عدهٔ زیـادی[۳] بر این عقیده بوده و هستند کـه احمد کایـا را از طریق مسمومـیت ترور کرده‌اند، البته که تا به امروز طرفداران تلویزیونی و روزنامـه‌ای احمد کایـا پیگیر این مسئله بوده و هر از چند گاهی مطالبی درون این مورد پخش و چاپ مـی‌کنند.

پیکر او را درون گورستان پرلاشز بـه خاک سپردند.[۴] همسر او گؤلتن کایـا هایـال اوغلو با بازگرداندن جنازه‌اش بـه ترکیـه مخالفت نمود و اعلام کرد کـه "ترکیـه کنونی شایستگی آن را ندارد کـه مرد بزرگی چون او درون خاک‌ آن دفن گردد و تا زمانی‌که ترکیـه بـه یک کشور آزاد و دموکراتیک تبدیل نگردیده، اجازه بازگرداندن جنازه‌اش بـه ترکیـه را نخواهد داد."

آلبوم‌شناسی

کایـا درون مجموع ۲۷ آلبوم از ترانـه‌هایش بـه یـادگار گذاشته‌است. معروفترین آلبوم او ترانـه‌هایم به منظور کوه‌ها منتشر شده بـه سال ۹۴ نام دارد کـه بیش از ۱٫۵ مـیلیون کاست فروش کرد و جز پر فروشترین آلبومـهای تاریخ موسیقی ترکیـه‌است. معروفترین اثر او با گریـه‌هایمان از همـین آلبوم هست که موافقان و حتی مخالفانش را بـه تحسین واداشت. شعر ترانـه‌های او درون قالب سبک پروتست ارائه شده و بدین سبب او را بنیـانگذار سبک پروتست درون ترکیـه مـی‌دانند. آنچنان کـه از لحاظ موزیک او را پایـه‌گذار سبک موسیقی آزاد درترکیـه مـی‌خواند. البته ترانـه‌هایی مربوط بـه فولکلور ترکی شرق ترکیـه هم دارد کـه بسیـار بـه ترکی آذری شبیـه یـا حتی همسان هستند. او همچنین آوازهایی با استفاده از شعر و آهنگ بـه جا مانده از صوفیـان قرون مـیانـهٔ ترکیـه مانند «پیرسلطان ابدال» اجرا کرده‌است. رک گویی و جرات فراوان از مشخصه‌های بارز کایـا بود. خود مـی‌گفت کـه همـیشـه بر لبه پرتگاه گام برمـی‌دارد و از این کار نیز هیچ ابائی ندارد.

• Aglama Bebegim-1985
• Acilara Tutunmak-1985
• Safak Turkusu-1986
• An Gelir-1986
• Yorgun Demokrat-1987
• Baskaldiriyorum-1988
• Resitaller 1–1989
• Iyimser Bir Gul-1989
• Resitaller 2–1990
• Sevgi Duvari-1990
• Basim Belada-1991
• Dokunma Yanarsin-1992
• Resitaller 3–1992
• Tedirgin-1993
• Sarkilarim Daglara-1994
• Beni Bul-1995
• Yildizlar ve Yakamozlar-1996
• Dosta Dusmana Karsi-1998
• Hoscakalin Gozum-2001
• Birazda Sen Agla-2003
• Kalsin Benim Davam-2005
• Dinle Sevgili Ülkem
• Gözlerim Bin Yasynda
• siirler
• Ya Ryza Simdi
• Ahmet Kaya & Ferhat Tunç & Emre Saltyk - Yağmur Türküleri
• Ahmet Kaya & Selda Bağcan - Kocero
• ahmetkaya - ropörtaj
• ahmet kaya & ibrahim tatlises

جستارهای وابسته

• موسیقی ترکی
• موسیقی کردی

پانویس

منابع

• «سایت رسمـی احمد کایـا»
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیـا، «Ahmet Kaya»، ویکی‌پدیـای انگلیسی، دانشنامـهٔ آزاد. (نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۶).

پیوند بـه بیرون