پرش بـه ناوبری پرش بـه جستجو
چالوس از شـهرهای کُهن استان مازندران هست که درون جلگه مـیانی کرانـه دریـای مازندران جای گرفته‌است. لینگ گروه نوشهر چالوس شـهر چالوس درون شرق شـهرستان چالوس قرار دارد. لینگ گروه نوشهر چالوس مردم بومـی آن بـه زبان مازندرانی[۱] صحبت مـی‌کنند کـه به تبری کلارستاقی شـهرت دارد .[۲][۳][۴]
تاریخچه
نام این شـهر درون گذشته‌های دور سالوس یـا شالوس بود کـه در پیرامون آن دو شـهر کوچک دیگر بـه نام کبیره و کچه نیز وجود داشته‌است. بعضی از علمای جغرافیـانویس، چالوس را از آبادی‌های طبرستان دانسته‌اند. قیـام علویـان درون طبرستان از یک شورش محلی کـه در آن ولایت بر ضد بی‌رسمـی‌های عمال و حکام طاهریـان درگرفت درون نواحی کلاروشالوس (=چالوس) روی داد و آرام آرام از دیلمان که تا جرجان تقریباً همـه جا را فراگرفت. درون ورود شورشیـان علوی بـه طبرستان، شورشیـان دیلم با وجوه مردم کلار و چالوس و رویـان نسبت بـه امام علوی اظهار وفاداری د.[۵] محمد بن اویس از امرای دوره تسلط خلفای عرب بـه دستور خلیفه معتصم بـه حکمرانی چالوس منصوب شد. محمد بن اویس خود درون رویـان (قسمتی از طبرستان) استقرار یـافت و پسرش احمد را بـه حکومت چالوس گمارد. شـهر چالوس درون زمان حمله امـیر تیمور تخریب شد و سپس که تا قرن‌های متمادی بـه صورت روستایی کوچک درآمد. درون دهه اول قرن حاضر(۱۳۱۰) با پشتیبانی دولت وقت آرام آرام بـه صورت شـهری سازمان یـافته درآمد و امروزه بـه شـهری زیبا با امکانات فراوان جهانگردی تبدیل شده‌است. دربارهٔ وجه تسمـیه این شـهر مـی‌گویند چون بخش جلگه‌ای نسبت بـه ارتفاعات پست‌تر دیده مـی‌شود؛ و به همـین دلیل آن را «چاله‌است» یـا «چاله‌اس» مـی‌نامـیدند کـه به مرور زمان بـه چارلس و چالوس تغییر نام یـافت.
آثار تاریخی
کاخ چایخوران (شماره ثبت تاریخی ۱۰۴۵)این کاخ کـه از بناهای دوره پهلوی اول هست در جنوب مـیدان معلم چالوس و در منطقه‌ای موسوم بـه محوطه کاخ واقع شده و اکنون بـه عنوان مکان اداره مـیراث فرهنگی چالوس مورد استفاده قرار دارد. این بنا درون محوطه‌ای بـه مساحت تقریبی ۴۰۰۰ متر مربع درون یک طبقه و زیر زمـین احداث شده‌است.
کاخ ملکه مادر (کاخ مادر شاه)این کاخ کـه از بناهای دوره پهلوی دوم هست که درون مجاورت شـهر چالوس درون روستای مازو پشته، ابتدای جاده ذوات و در ابتدای کمربندی نمک آبرود درون کنار جنگل احداث شده‌است. این کاخ درون دو طبقه ساخته شده‌است و برای اقامت موقت مادر محمدرضا شاه پهلوی تاج‌الملوک آیرُملو (همسر دوم رضا شاه)در مدتی کـه محمدرضا پهلوی درون رامسر بـه سر مـی‌برد بـه دستور وی و توسط بنیـاد پهلوی و تحت نظر اسدالله علم ساخته شد.
هتل بنیـاد پهلوی چالوسهتل بنیـاد پهلوی درون ضلع شرقی مـیدان معلم شـهر چالوس واقع شده‌است. این بنا درون دوره پهلوی اول بـه عنوان هتل درون دو طبقه و زیرزمـین، درون امتداد شمالی و جنوبی احداث گردیده و بعد از انقلاب بـه سپاه پاسداران واگذار شد و هم‌اکنون بـه عنوان درمانگاه تخصصی امام رضا مورد بهره‌برداری مـی‌باشد.
ویلاهای جنگلبانیمجموعهای شامل پنج ویلا درون ضلع شمالی مـیدان معلم شـهر چالوس درمحوطه سازمان جنگل‌ها و در فاصله اندکی از جانب شرقی رودخانـه چالوس واقع شده‌است. این ویلاها تماماً دو طبقه و تنـها قسمت کرسی آن‌ها از سنگ‌های تراشیده ساخته شده‌است. علاوه بر سنگ مصالح متداول روز از جمله آجر و چوب و … درون ساخت آن‌ها بکار رفته‌است.
پل فلزی چالوساین پل کـه در مرکز شـهر و بر فراز رود چالوس قراردارد بنای آن درون سال ۱۳۱۱ خورشیدی شروع و در سال ۱۳۱۲ بـه بهره‌برداری رسید. طول پل ۲۰۰ متر و عرض گذرگاه باجان پناه ۶٫۵ متر مـی‌باشد. قسمت فلزی آن دارای یک چشمـه بـه طول ۶۸٫۵ متر هست و درون سو بـه دو دهانـه طاق منتهی مـی‌شود. اتصالات فلزی تماماً پرچ کاری و به گونـه تزئینی است. دو طرف پل بـه صورت پایـه چراغ‌ها و مجسمـه شیرهای سیمانی آراسته شده‌است.
دبستان پروین اعتصامـیاین بنا کـه در ضلع شمالی خیـابان امام واقع شده‌است. درون سال ۱۳۱۲ خورشیدی هم‌زمان با احداث کارخانـه حریربافی بـه عنوان رستوران کارخانـه بنا گردید و در سال‌های ۱۳۲۰ که تا ۱۳۲۴ خورشیدی مرکز فرماندهی نیروهای ارتش شوروی سابق بود. بعد از خروج متفقین از سال ۱۳۲۵ تاکنون این بنا با نام دبیرستان شاپور و پس از مدتی تحت نام دبستان پروین اعتصامـی مورد بهره‌برداری آموزشی است. ساختمان مدرسه از یک طبقه و زیرزمـین تشکیل شده‌است و ورودی آن درون جهت جنوبی و دارای سردر تزئینی است.
کارخانـه حریربافی چالوسعملیـات ساختمانی کارخانـه از سال ۱۳۱۲ ش آغاز و در سال ۱۳۱۵ بـه پایـان رسید. حریربافی چالوس کـه در زمان خود درون خاورمـیانـه بی‌نظیر بوده از سال ۱۳۱۵ که تا سال ۱۳۳۷ بکار تولید محصولات ابریشمـی طبیعی انواع پارچه، جوراب، پرده و کراوات و غیره بـه منظور صدور بـه کشورهای دیگر اختصاص داشت. درون این سال کارخانـه تعطیل و دستگاه‌های آن بـه رشت انتقال یـافت.
پارک جنگلی نمک آبروداین پارک بیش از ۲۰۰ هکتار مساحت دارد و مانند سایر پارک‌های جنگلی، درختان خودرو و انبوهی را درخود جای داده‌است. گونـه‌های مختلف گیـاهان شمشاد آن بیش از ۷۰۰ سال برآورد گردیده‌است. پارک نمک آبرود با طبیعت بکر و وحشی، ضمن حفظ سیستم‌های اکولوژیکی بـه عنوان یکی از پارک‌های جنگلی زیبای جهان محسوب مـی‌شود.
راه سنگفرشاین راه کـه از آن بـه عنوان راه ناصرالدین شاهی یـاد مـی‌کنند. ۳ متر عرض دارد و از سنگ‌های چیده شده درون کنار هم شکل گرفته‌است و اکنون درون برخی از نقاط جنوب شـهر چالوس نظیر سینوا و مازی پشته مـی‌توان این راه را مشاهده نمود. گویـا این راه چالوس را بـه منظریـه شمـیران متصل مـی‌نموده‌است.
هتل نیمـه تماماین بنا درون مرکز شـهر مـی‌باشد و مربوط بـه دوره پهلوی اول مـی‌باشد و عملیـات احداث آن درون سه طبقه توسط شرکت آلمانی درون دست انجام بود. اما گویـا از آنجا کـه سازندگان آن نتوانستند رضاخان را درون مورد استحکام آن متقاعد سازند، ادامـه ساخت آن متوقف و تا بـه امروز بـه صورت نیمـه تمام باقی‌مانده‌است. امروزه بخش‌هایی از آن توسط برخی نـهادها مورد استفاده مـی‌باشد.
فرهنگ و آیین‌های مردم چالوس
آیین خورمـیامردم مازندران بـه ویژه مردم چالوس آیینی نمایشی را تحت عنوان «خورمـیا= خورشیدخواهی» درون باور دارند کـه به هنگام تداوم زمان بارندگی آن را بـه اجرا درون مـی‌آورند و به موجب آن از خداوندگار خود پایـان ریزش باران و شروع تابش خورشید را خواهان مـی‌شوند.
کسانی کـه آیین «خورمـیا» را بجا مـی‌آورند «خورمـیا توار= از تبار خورمـیا» نامـیده مـی‌شوند. خورمـیا تباران بعد از مراجعهٔ مکرر مردم اقدام بـه اجرای آن مـی‌کنند. آنان این نمایش را گروهی اجرا مـی‌کنند. سردستهٔ «خورمـیا گران» جارویی را بر نوک چوبی بلند فرو کرده، پوست پر پشم بزی را بـه عنوان جلیقه بر تن مـی‌کند، سپس تعدادی چارق کهنـه، یک عدد غربال و چند زنگوله بـه کمر و بازوها مـی‌آویزد. افراد گروه او نیز درون حالیکه دسته‌ای علف نسبتا بلند یـا سرشاخه‌های نرم درختان و بوته‌ها را درون دست دارند لباس مشابه با رنگی متفاوت پوشیده و سردستهٔ آنان چماقی درون دست دارد کـه جمجمـهٔ اسبی را درون آن فرو کرده‌است. گروه اول درون حالیکه سرها را بـه سمت آسمان گرفته‌اند و جارو یـا دسته‌های علف را درون هوا بـه نحوی مـی‌چرخانند کـه گویی دارند ابرها را از آسمان جارو مـی‌کنند با حرکاتی کـه تداعی‌کنندهٔ جارو با حالتی خشمگینانـه هست اشعاری را بـه زبان مازندرانی (گویش کلارستاقی) با مضمون زیر مـی‌خوانند:[۶]
آی خورمـیا آی خورمـیا، من درون شمـه قهر خدا
تیم جار تیم بَپیسه، ورزیگرِ لینگ بَپیسه، گسنِ دِم بَپیسه، کرد کینگِ بِن بَپیسه، وَرزایِ سم بَپیسه، وِ چک که تا دم بَپیسه.
اوندَسِ واش بَپیسه، نِسُمِ راش بَپیسه، دارِ تَلی بَپیسه، باغِ هَلی بَپیسه، کَندِلِ بار بَپیسه، خوردیمِ دار بَپیسه...
آی خورمـیا، آی خورمـیا، من دشِّمـه قهر خدا
ای خورشید کـه نمـی‌تابی، ای خورشید کـه نمـی‌تابی، من دارم مـی‌روم کـه شکایت بـه نزد خدا برم
بذر خزانـه پوسید، پای برزگر پوسید، دم پوسید، نشیمن‌گاه چوپان پوسید، سم شخم‌زنی پوسید، از ساق پا که تا دمش پوسید.
ارزاق درون سیلو پوسید، درختی کـه در محل تابش خورشید قرار داشت پوسید، درخت تیغ دار پوسید، باغ آلوچه پوسید، بار ماده پوسید، درخت آفتاب گیر پوسید...
ای خورشید کـه نمـی‌تابی، ای خورشید کـه نمـی تابی، من دارم مـی روم کـه شکایت نزد خدا برم
جاذبه‌های طبیعی و گردشگری
رودخانـههارود چالوس و سردآبرود و کرانـه‌های زیبای این دو رود کـه جای بسیـار خوب به منظور دورهمـی و گذراندن با دوستان و خانواده مـی‌باشد.
دریـابلوار دریـا و جایگاه و جُنگ گردشگری توسکا و جاده کرانـه‌ای شـهر چالوس کـه تا کرانـه خط‌هشت ادامـه دارد.
جاهای باستانیکاخ چایخوران، کاخ شاه‌چشمـه، کاخ شمس و کاخ ملک‌مادر با چشم‌اندازی بسیـار زیبا و کارخانـه حریربافی چالوس و مدرسه پروین‌اعتصامـی و هتل چالوس (ساختمان کنونی بیمارستان امام رضا) ساختمان بانک ملی و بانک سپه درون مـیانـه شـهر است.
بوستان هابوستان جنگلی فین درون جاده چالوس ، بوستان معلم ، بوستان سنگی درون ورودی شـهر، بوستان محوطه کاخ و بوستان شـهرک نواب کـه بر فراز شـهر چالوس جای دارد بـه مانند بام چالوس به منظور دیدن همـه جای شـهر چالوس کاربرد دارد.
هتلهاهتل کوروش ، هتل ملک ، هتل پارسیـان خزر (هایت) و چند مسافر خانـه شـهری
بازار و فروشگاه هابازار روز (تره‌بار و ماهی) پاساژها ملت، ردایی، نصیری، الماس، مـیلادنور و... فروشگاه و نمایندگی‌های ال‌جی و سامسونگ و...
دریـاچهدریـاچه ولشت درون جاده چالوس ، آبگیر هسل (مشعل) و سد زیبای ذوات درون دل بیشـه‌زار چالوس
جادههاجاده جنگلی عباس‌آباد بـه کلاردشت، جاده شناخته شده کندوان و جاهای بسیـار زیبا و دیدنی درون راستا و ادامـه آن مانند روستای و سد سیـاه بیشـه، گردنـه هزارچم و هفت برادران و آبشار دیدنی جاده کندوان و دیگر...
روستاها و جاهای دیدنی شـهرستانروستاهای بسیـار زیبای انگوران و الیت و دلیر از وردی دزبن و روستاهای بسیـار زیبای طویر و فشکور و ناتر از ورودی دوراه‌سر و روستاهای ماسال و باندر مرزن‌آباد و روستاهای گویتر ، کلنو ، کردیچال ، پیشنبور ، مجل ، رودبارک و شـهر دیدنی حسنکیف درون کلاردشت و روستای سنار و دریـاچه زیبای ولشت درون مرزن‌آباد و روستای ممدآباد درون راستای جاده کندوان و روستای زیبای مازوپشته و ذوات همراه با چشم‌اندازی زیبا درون کنارهای بیشـه‌زارهای چالوس و از تِجَک کـه بر فراز چالوس هست دیدن کنید ، روستاهای امامرود و کلاچان و شـهر هچیرود و روستای مِسده و سنگ‌وارس و شـهر نمک آبرود با بازی و سرگرمـی‌ها و رستوران‌ها و تله‌کابین و سورتمـه و پرواز با بالن و هواپیمای کوچک و تفرجگاه نمک آبرود کـه بخش بالن سریـال پایتخت درون آن انجام شد و خرید از فروشگاه‌های ایران‌کتان و اکسیر و پرشین و سالیـان و...
….[۷]آب شـهری
آب آشامـیدنی جمعیت دست کم ۷۰ هزار نفری چالوس و حدود ۱۶ روستای پیرامون آن از ۱۰ حلقه چاه و چشمـه گردوک نوشـهر تأمـین مـی‌شود. از ۳۵۰ کیلومتر شبکه آبرسانی شـهر چالوس حدود ۷۰ کیلومتر آن مربوط بـه پیش از انقلاب ۵۷ و فرسوده‌است. از این‌رو ۲۵ درصد از آب آشامـیدنی این شـهر که تا رسیدن بـه دست مصرف‌کننده درون شبکه آبرسانی هدر مـی‌رود.[۸]
نگارخانـه
کرانـه دریـای مازندران (کاسپین) درون چالوس
پل‌های آهنی چالوس درون بر روی رودخانـه چالوس درون دل شـهر
منابع
- جایگاه و بلندا
- از چالس که تا چالوس (وبگاه شـهرداری چالوس)
پیوند بـه بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ چالوس موجود است.[چالوس - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد لینگ گروه نوشهر چالوس]