خر - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

خر، الاغ یـا درازگوش[۱] (Equus africanus asinus) حیوانی اهلی از خانوادهٔ اسبیـان است. حیوان دیک دیک خر وحشی آفریقایی جد وحشی خرهای اهلی است. حیوان دیک دیک این حیوان حدود ۵۰۰۰ سال پیش درون مصر یـا بین‌النـهرین اهلی شد. انسان‌ها از این حیوان بیشتر به منظور بارکشی استفاده مـی‌کنند. جمعیت خران دنیـا بـه بیش از ۴۰ مـیلیون رأس مـی‌رسد. خر درون فرهنگ عامـیانـه بسیـاری از کشورها نماد حماقت و لجاجت است.

یک خر مـیانـه اندام حدود یک متر بلندی درون ناحیـهٔ شانـه دارد، اما نژادهای گوناگون آن اندازه‌های متفاوتی دارند. خرهای سیسیلی تنـها ۶۱ سانتیمتر قد مـی‌کشند، درون حالی کـه خرهای آمریکایی با بلندای ۱۶۷ سانتیمتر هم دیده شده‌اند. رنگ خرها از سفید که تا خاکستری یـا سیـاه گوناگون است. خرها هرچند از اسبها کندروتر هستند اما گامـهای استواری دارند و درکشیدن بارهای سنگین درون راه‌های دشوار توانا هستند. قاطر حیوان دورگه‌ای هست که از جفتگیری خر نر و اسب ماده زاده مـی‌شود و قدرت بارکشی آن بسیـار بیشتر از خر و اسب است.[۲]

انواع

معروفترین نژادهای خرهای اهلی:

• خر تبتی
• خر معمولی
• خر شامـی
• خر قبرسی
• خر حبشی
• خر آراز

خر امروزه بـه گونـه وحشی فقط درون شمال آفریقا، از سومالی گرفته که تا حدود رود نیل، به‌سر مـی‌بَرد، حال آنکه درون زمان‌های قدیم گروه‌های وحشی آن درون شرق و مرکز آفریقا و در آسیـای صغیر بـه حد وفور وجود داشت.

خر حدود ۵۰۰۰ سال پیش توسط مصری‌ها اهلی شد و به عنوان یک حیوان باربر مورد استفاده قرار گرفت. قد خرها درون نواحی مختلف جهان فرق مـی‌کند مثلاً قد خرهای هند و سومالی خیلی کوتاه است. رنگ آن‌ها هم درون جاهای مختلف دنیـا فرق مـی‌کند.

در مصر قدیم خر سمبل کودنی بود و افراد کم‌هوش و کودن را بـه صورت یک خر نقاشی مـی‌د و رومـیان هم برخورد با یک خر را بدیُمن مـی‌دانستند.

درازگوش‌ها بـه صورت دسته‌های ۱۰۰ که تا ۱۵۰ نفری بـه سر مـی‌برند و بیش‌تر درون مناطق بی‌آب‌وعلف زندگی مـی‌کنند و خوراکشان علف، بوته و برگ درختان است. آن‌ها بسیـار قانع، بردبار و زحمت‌کش هستند و به همـین دلیل مورد سوءاستفاده بشر قرار گرفته‌اند.

خر نـه تنـها بـه عنوان بارکش مفید هست بلکه شیرش هم خاصیت‌های عجیبی دارد و چون کازئینش کمتر از شیر و شیرینی‌اش بیشتر از آن هست برای افرادی کـه جهاز هاضمـه ضعیفی دارند بـه ویژه آن‌هایی کـه مبتلی بـه بیماری سل هستند بسیـار سودمند است.

تغذیـه

خرها دستگاه گوارش نیرومندی دارند کـه قادر بـه هضم موارد خوراکی زبر است. گوارش خرها از اسب‌ها موثرتر هست و یک خر نسبت بـه یک اسب با وزن و قد برابر بـه غذای کمتری نیـاز دارد. مـیزان غذای مورد نیـاز یک خر حدوداً ۱٫۵ درصد وزن بدن او علوفه است.

در مورد تغذیـه مناسب به منظور خرها اختلاف نظر است. بعضی معتقدند کـه تنـها کاه (به ویژه کاه جو) همراه با چ درون تابستان و یونجه خشک درون زمستان به منظور تغذیـه خرها کافیست و تمام مواد غذایی مورد نیـاز ایشان از این طریق تأمـین مـی‌شود. اما برخی دیگر افزودن دانـه‌های غلات بـه غذای خرها را توصیـه مـی‌کنند و برخی نیز تغذیـه خرها با کاه را اشتباه مـی‌دانند.

کاربردها

اقتصادی

خر به منظور حداقل ۵۰۰۰ سال بـه عنوان یک حیوان کاری استفاده شده‌است. از بیش از ۴۰ مـیلیون خر درون جهان، حدود ۹۶ درصد درون کشورهای درون حال توسعه هستند، جایی کـه از آن‌ها اساساً بـه عنوان حیوانات باری یـا به منظور کارهای کشیدنی درون جابجایی یـا زراعت استفاده مـی‌شود. بعد از انسان، خر ارزانترین نیروی کار درون زراعت است.[۳]

طب سنتی چینی

ژلاتین پوست خر حاصل از جوشیدن پوست درون آب، یک محصول دارویی سنتی چینی به منظور افزایش هموگلوبین و گلبول‌های سرخ مـی‌باشد.[۴] آلت نری، استخوان، خون، معده و دل و روده، چربی و شیر کاربرد دارویی دارند.[۴]

مـیدان جنگ

در طول جنگ جهانی اول جان سیمپسون کرکپاتریک، یک برانکاردبر بریتانیـایی کـه برای لشکر مشترک نیوزیلندی و استرالیـایی خدمت مـی‌کرد و ریچارد الکساندر «دیک» هندرسون از لشکر بهداری نیوزیلند از خرها به منظور نجات سربازان آسیب دیده از مـیدان نبرد گالیپولی استفاده د.[۵][۶]

به گفتهٔ نویسندهٔ غذایی، متیو فورت، خرها درون ارتش ایتالیـا استفاده شده بودند. تفنگداران چخماقی کوهستان هر یک، یک خر به منظور حمل ادوات جنگیشان داشتند کـه در شرایط اضطراری حیوان مـی‌توانست خورده شود.[۷]

همچنین خرها به منظور حمل مواد منفجره درون درگیری‌هایی شامل جنگ درون افغانستان و غیره استفاده شده‌اند.[۸][۹]

ادبیـات

ایرج مـیرزا شعری طنز دربارهٔ مناظرهٔ انسان با خر دانا سروده‌است. همچنین مولوی و فردوسی، هر یک درون شعری، دربارهٔ انسان‌هایی کـه کارهای تقلیدیِ ندانسته انجام مـی‌دهند، داستانی مشترک از شخصی کـه رابطهٔ با خر را بدون کدو از دیگری تقلید کرده مثال زده‌اند.

سیـاست

اندرو جکسون یکی از اولین رهبران برجستهٔ حزب دموکرات ایـالات متحده آمریکا بود. دشمنان او نام او را بـه «جک‌اس» بـه عنوان یک اصطلاح مضحک از یک حیوان نفهم تحریف د. اما دموکرات‌های آمریکا از پیـامدهای آن استقبال کرده و آن را برگزیدند، از این رو خر بـه یک نشان ماندگار و بسیـار شناخته شده و نیمـه رسمـی به منظور حزب دموکرات تبدیل شد. بیشترین تأثیر ماندگار آن از کارتون‌های ۱۸۷۰ توماس نَست درون مجلهٔ هفتگی هارپر مـی‌آید.[۱۰]

در کردستان عراق نیز رهبران حزب خران کردستان عراق بر این باورند کـه خر موجودی بی‌آزار و زحمت‌کش هست از این رو خر را محترم‌تر از شیر مـی‌دانند. درون این باره مـی‌توان بـه مقایسه‌ای توسط عمر کلول دربارهٔ نام نایـاب خَردِل با نام رایج شیردل اشاره کرد.

رای خرکی بـه رای بدون حساب و کتاب کـه بر اساس صلاحیت نامزدهای انتخابات نباشد نیز رای خرکی گفته مـی‌شود.

آشپزی

در شرق آسیـا از گوشت، پوست و تقریباً تمام اعضای خر درون آشپزی استفاده مـی‌شود.[۱۱] یک ضرب‌المثل قدیمـی چینی مـی‌گوید: «خوراک اژدها درون آسمان (بهشت) و خوراک خر روی زمـین».[۱۱] از آلت ی این حیوان درون طبخ غذا استفاده مـی‌شود و برخی رستوران‌ها چون رستوران‌های گوا لی ژوانگ ‏(en)‏ بـه عرضهٔ این غذا مـی‌پردازند.[۱۲][۱۳] رستوران‌های گوا لی ژوانگ متخصص درون ارائه خوراک از آلات ی و دنبلان) گونـه‌های مختلف حیوانات است.[۱۲][نکته ۱]چینی‌ها معتقدند کـه خوردن آلت نری مـی‌تواند قوای را تقویت کند.[۱۲]
از دیگر غذاهایی کـه با گوشت خر تهیـه مـی‌شود مـی‌توان بـه خربرگر اشاره کرد.