تفسیر کشاف - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

الکشاف عن حقایق التنزیل نویسنده جارالله زمخشریبرگرداننده مسعود انصاریموضوع تفسیر اهل سنت از قرآن (قرن ۶ هجری)زبان عربی

الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل کـه به تفسیر کشاف شـهرت دارد از کهن‌ترین و جامع‌ترین تفاسیر قرآن درون قرن ۶ هجری قمری، ایمان توحیدی خواننده تألیف جارالله زمخشری[۱] مکنی بـه ابوالقاسم و ملقب بـه جارالله زمخشری[۲] (۴۶۷–۵۳۸ ق) است.

مؤلف

مؤلف این تفسیر جارالله زمخشری درون سال ۴۶۷ هـ. ایمان توحیدی خواننده ق درون قریـهٔ زمخشر از روستاهای خوارزم چشم بـه جهان گشود. ایمان توحیدی خواننده درون کودکی بر اثر سرما یک پای او را بد و با عصا راه مـی‌رفت. «ابونصر اصفهانی» و «علی بن مظفر نیشابوری» از استادان وی بودند. زمخشری درون فقه، پیرو مذهب حنفی و در اصول و کلام، معتزلی مذهب بود. بـه سبب اقامت دو ساله‌اش درون خانـهٔ خدا و مجاورت مسجدالحرام بـه لقب جارالله (همسایـه خدا) شـهرت یـافت و تفسیر کشاف را درون این ایـام نگاشت. وی درون بسیـاری از علوم زمانـه همچون علم دین، تفسیر، اشتقاق، نحو، ادب، حدیث و بیـان صاحب‌نظر و دارای تألیفات گرانبهایی است. وی بعد از بازگشت از مکه درون سال ۵۳۸ هـ. ق درون جرجانیـه درگذشت.[۳]

معرفی تفسیر

تفسیر کشاف از بزرگ‌ترین و دقیق‌ترین متون تفسیر قرآن و در زمرهٔ تفاسیر اجتهادی هست که بر دو پایـهٔ احتجاج و استنباط استوار است. بـه سبب تحدی خداوند درون قرآن و دعوت از منکران نبوت به منظور اثبات اعجاز بودن کتاب آسمانی مسلمانان،[۴] درون طول تاریخ، تمسک بـه بلاغت و زیبایی‌های لفظی و معنایی قرآن و استخراج و اثبات آنـها بـه عنوان یکی از وجوه تمایز و تباین آیـات با نمونـه‌های بشری، دست‌آویز بسیـاری از مفسران بوده است. بـه همـین سبب، تفسیر کشاف نیز از یک سو با تبیین، توصیف و استحصال این ظرائف معنایی و نکات بلاغی درون جهت تحقق اعجاز قرآن، رویکردی زیباشناسانـه مـی‌یـابد[۵] و از سوی دیگر بـه جهت اتصاف زمخشری بـه مذهب اعتزال و تمایل وی بـه مباحث کلامـی، درون جایی کـه با حربهٔ عقلانیت و اجتهاد، ضمن طعن و طرد مخالفان، بـه قصور تفاسیر و اسرائیلیـات مفسران مـی‌پردازد، تفسیرش رویکردی عقلانی دارد. این تفسیر مشحون از شواهد نظم و نثر عربی و مباحث لغوی، کلامـی، فقهی، بلاغی و نیز بررسی اختلاف قرائت‌ها و ترجیح اصح قرائات، و ایراد اقوال مفسران و پاسخ بـه آنـها و نیز طرح سوالات جدید به منظور درگیری ذهن خواننده و تبیین وجوه مختلف تفسیری اعم از لفظی و معنایی است.[۶] گفتنی هست که تفسیر کشاف اگر چه بـه جهت تمایل و تعصب زمخشری درون مذهب اعتزال، از گذشته، محل اعتراض و اشکال بسیـاری از ائمـهٔ اشعری قرار داشته و شروح و ردیـه‌های متعددی بر آن نگاشته‌اند، اما بـه عنوان یکی از تفاسیر متقن و مورد اعتماد، درون مجامع شیعی و اهل تسنن همواره محل توجه و استقبال بوده است.[۷]

چاپ‌های تفسیر کشاف

• نخستین بار درون سال ۱۸۵۶ مـیلادی درون دو مجلد درون کلکته چاپ شده است. سپس درون سال ۱۲۹۱ درون بولاق مصر، و در سال‌های ۱۳۰۷، ۱۳۰۸، و ۱۳۱۸ درون قاهره بـه چاپ رسیده است.[۸] درون ایران نیز متن عربی کتاب، مکرر بـه شکل افست چاپ مـی‌شده که تا این کـه در سال ۱۳۸۹ به منظور اولین بار ترجمـه فارسی «تفسیر کشاف» بـه همت مسعود انصاری بـه وسیلهٔ نشر ققنوس انتشار یـافت.[۹]

پانویس

منابع

• سهم ایرانیـان درون تفسیر قرآن (قرن سوم که تا هفتم هجری). بهاءالدین خرمشاهی، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شماره ۳۷.
• دانشنامـه قرآن و قرآن پژوهی. بهاءالدین خرمشاهی، نشر دوستان ـ ناهید، تهران: ۱۳۸۱.
• تفسیر و مفسران. آیت‌الله محمد هادی معرفت، نشر تمـهید، قم: ۱۳۸۸.
• تفسیر کشاف. ترجمـه مسعود انصاری، نشر ققنوس، تهران: ۱۳۸۹.
• لغت‌نامـه دهخدا. ذیل مدخل: «زمخشری».