زوال عقل - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

زوال عقل نمایی از یک مغز سالم (سمت چپ) و مغز فرد دارای زوال عقل (سمت راست)طبقه‌بندی و منابع بیرونیتخصص روان‌پزشکی، سیتالوپرام بهتر است یا سرترالین عصب‌شناسیآی‌سی‌دی-۱۰ F00-F07آی‌سی‌دی-9-CM 290-294دادگان بیماری‌ها 29283مدلاین پلاس 000739پیشنت پلاس زوال عقلسمپ D003704

زوال عقل یـا دمانس (به لاتين: سیتالوپرام بهتر است یا سرترالین dementia) یـا خِرَدسودگی درون پزشکی و روان‌پزشکی، اختلال مزمن و گاهی حاد فرایندهای روانی بـه علت بیماری عضوی مغز کـه با تغییر شخصیت و نئاندرتال شدن و موقعیت‌ناشناسی و اختلال درون حافظه و داوری و اندیشـه همراه است. سیتالوپرام بهتر است یا سرترالین شایع‌ترین نوع دمانس، زوال عقل سالخوردگی یـا بیماری آلزایمر است. سیتالوپرام بهتر است یا سرترالین از دیگر عوامل ایجاد دمانس مـی‌توان بـه سکته مغزی، روان‌آشفتگی (دلیریوم) ناشی از سمـی شدن بدن درون اثر مواد مخدر و روان‌گردان و بیماری‌های ناشایع ولی معروف مانند جنونی اشاره نمود. طبق تعریف، خردسودگی عبارت هست از تخریب پیش رونده کارکردهای شناختی کـه در زمـینـه‌ای از هشیـاری کامل (بدون وجود دلیریوم بسته بـه نوع عامل آن) بروز مـی‌کند. دمانس از علائم بیماری و به صورت مجموعه‌ای از عملکردی‌های بد بالینی شامل اختلالاتی درون حافظه، زبان‌پریشی، تغییرات روان‌شناختی و روان‌پزشکی و مختل شدن فعالیت‌های روزمره تظاهر مـی‌یـابد.

شیوع

امروزه حدود ۱۲ مـیلیون نفر درون جهان دمانس دارند و انتظار مـی‌رود کـه این تعداد درون سال ۲۰۴۰ بـه ۲۵ مـیلیون برسد. محققان سازمان جهانی آلزایمر (ADI) درون گزارش سال ۲۰۱۵ خود درون لندن پیش‌بینی د کـه شمار بیماران مبتلا بـه زوال عقل درون جهان که تا سال ۲۰۵۰ سه برابر و به ۱۳۱٫۵ مـیلیون نفر برسد.[۱] درون انگلستان حدود ۶۳۷ هزار نفر علائم دمانس دارند و هزینـه سالیـانـه مراقبت از آن‌ها ۱۷ مـیلیـارد پوند (۷/۱۸ مـیلیـارد یورو، ۷/۲۴ مـیلیـارد دلار) است، کـه بیشتر از بیماری قلبی-عروقی (۴ مـیلیـارد پوند)، سکته مغزی (۳ مـیلیـارد پوند) و سرطان (۲ مـیلیـارد پوند) است. تحقیقات محققان انگلیسی حاکی از آن هست که یک نفر از هر سه نفر متولدین سال ۲۰۱۵ مـیلادی درون این کشور درصورت یـافت نشدن راه‌هایی به منظور درمان زوال عقل درون نـهایت بـه اشکال مختلف این عارضه دچار خواهند شد. براساس این تحقیقات، ۲۷ درصد از پسران و ۳۷ درصد از ان متولد سال ۲۰۱۵ مـیلادی درون آینده درون معرض بیماری زوال عقل، قرار دارند. بـه گفته محققان انگلیسی، به‌طور تقریبی ۳۲ درصد متولدین سال جاری مـیلادی درون انگلستان درون مراحلی از زندگی خود بـه بیماری ذهنی تحلیل برنده مبتلا خواهند شد.[۲] شایع‌ترین نوع دمانس، آلزایمر نام دارد کـه ۵۰٪ که تا ۶۰٪ بیماران مبتلا بـه دمانس را شامل مـی‌شود. از سایر انواع دمانس مـی‌توان از دمانس عروقی، دمانس ناشی از ضربه سر، دمانس وابسته بـه الکل، دمانس وابسته بـه انواع اختلالات حرکتی نظیر بیماری هانتینگتون و بیماری پارکینسون و دمانس ناشی از ایدز نام برد.

علائم بالینی دمانس

به‌طور کلی تشخیص دمانس بر اساس معاینـه بالینی بیمار، از جمله معاینـه وضعیت روانی و اطلاعات بـه دست آمده از خانواده، دوستان و غیره صورت مـی‌گیرد. بعضی از خصوصیـات مشترک بین انواع دمانس‌ها عبارتند از:

شخصیت

تغییرات درون شخصیت افراد مبتلا بـه دمانس بـه خصوص به منظور خانواده فرد ناراحت‌کننده‌است. خصوصیـات شخصیتی فرد ممکن هست در اثر دمانس تشدید شود. درون ضمن فرد مبتلا بـه دمانس ممکن هست درون‌گرا شود و اهمـیتی بـه تأثیر رفتار خود بر دیگران ندهد.

توهمات و هذیـان‌ها

حدود ۲۰ که تا ۳۰٪ بیماران مبتلا بـه دمانس (در درجه اول بیماران مبتلا بـه آلزایمر) دچار توهم مـی‌شوند و ۳۰ که تا ۴۰٪ آن‌ها هذیـان دارند کـه عمدتاً از نوع پارانویـا یـا گزند هست که عمدتاً ماهیت نامنظم دارد.

خلق

افسردگی و اضطراب تقریباً درون ۴۰ که تا ۵۰ ٪ بیماران مبتلا بـه دمانس نشانـه عمده‌ای بـه حساب مـی‌آید بیماران مبتلا بـه روان‌پریشی همچنین ممکن هست بدون عامل برانگیزنده آشکار خنده یـا گریـه بیمارگون از خود نشان بدهند.

تغییرات شناختی

در بیماران مبتلا بـه دمانس علاوه بر زبان پریشی، کردار پریشی و ادراک‌پریشی نیز شایع است. همچنین حملات تشنجی، تظاهرات عصبی غیر معمول، رفلکس‌های ابتدایی مانند چنگ زدن و نیز درون این گونـه افراد مشاهده مـی‌شود.

واکنش بحرانی

توانایی بیماران مبتلا بـه دمانس درون نگرش انتزاعی کاهش مـی‌یـابد.

انواع دمانس

آلزایمر

در تشخیص دمانس نوع آلزایمر علاوه بر وجود اختلال حافظه، وجود یکی دیگر از اختلالات شناختی کـه در قبل ذکر شد الزامـی است. همچنین این بیماری حتما در عملکرد اجتماعی و شغلی فرد اختلال ایجاد کند.

دمانس عروقی

علایم عمومـی آن مشابه دمانس نوع آلزایمر هست با این تفاوت کـه شواهد بالینی و آزمایشگاهی مبنی بر دلایل عروقی درون مورد آن موجود است. درون ضمن معمولاً سیر نزولی و پله پله درون دمانس عروقی شایعتر از نوع آلزایمر است.

دمانس ناشی از سایر اختلالات طبی عمومـی

شش علت اصلی کـه DSM از آن‌ها نام شده‌است شامل:

• بیماری ایدز
• ضربه مغزی
• بیماری پارکینسون
• بیماری هانتینگتون
• بیماری نیمن پیک
• بیماری کروتزفلد جاکوب

در ضمن ردیف هفتمـی نیز بـه درمان‌گر اجازه مـی‌دهد سایر اختلالات غیر روانی منجر بـه دمانس را درون آن جای دهد.

دمانس پایدار ناشی از مصرف مواد

مواد متداولی کـه مـی‌تواند منجر بـه دمانس شود درون DSM از آن نام شده شامل موارد زیرمـی شود:

• نوشیدنی‌های الکلی
• مواد استنشاقی
• داروهای رخوت‌زا، خواب‌آور، ضد اضطراب

در دمانس ناشی از الکل تشخیص افتراقی با نشانگان ورنیکه–کورساکوف و سنجش مـیزان ویتامـین ب۱ ضروری است.

سبب‌شناسی دمانس

• تاکنون چندین علت احتمالی به منظور بیماری آلزایمر ذکر شده کـه برخی از آن‌ها عبارت هست از:
• پروتئین‌های آمـیلوئیدوز: درون بیماری آلزایمر، ساختارهای پروتئینی کروی شکلی درون خارج یـاخته‌های عصبی برخی مناطق مغز و ساختارهای پروتئینی رشته‌ای درون جسم سلولی نورون‌ها، تشکیل مـی‌شود. این ساختارهای پروتئینی کـه به آن‌ها اجسام آمـیلوئیدی گفته مـی‌شود درون اثر برخی تغییرات درون پروتئین سلول‌های عصبی وبهم خوردن تعادل و تغییر درون مـیزان یـا ساختار پروتئین‌های پرسینیلین، آپولیپوپروتئین E، سینوکلئین و پپتید آمـیلوئیدبتا ایجاد مـی‌شود. یکی از مـهم‌ترین پروتئین‌هایی کـه در ایجاد آلزایمر نقش دارد پروتئین پیش‌ساز آمـیلوئید (APP) نام دارد. این پروتئین درون سلول‌های دستگاه عصبی موجود هست و درون اتصال سلول‌ها بـه هم، تماس سلول‌ها و اتصال بـه ماتریبرون‌یـاخته‌ای و اسکلت سلولی نقش دارد. پروتئین APP بـه وسیله سه نوع آنزیم پروتئولیتیک پردازش مـی‌شود. آنزیم‌های آلفا، بتا و گاما- سکرتاز، بـه ترتیب پروتئین APP را درون اسیدهای آمـینـه ۶۷۸، ۶۷۱ و ۷۱۱برش مـی‌دهند. با اثر آنزیم‌های گاما و بتا سکرتازبلا بر پروتئین APP، بـه ترتیب، پپتیدهایی بـه نام آمـیلوئیدبتا۴۰ (دارای ۴۰ اسید آمـینـه)وآمـیلوئیدبتا۴۲ (دارای ۴۲ اسیدآمـینـه) ایجاد مـی‌شوند. درون حالت عادی مقدار این قطعات درون سلول‌ها کم هست و به‌سرعت تجزیـه مـی‌شود؛ اما اگر درون پروتئوم سلول‌های عصبی این تعادل برهم بخورد و مقدار این قطعات افزایش یـابد، ساختارهای پروتئینی کروی و در نتیجه آلزایمر ایجاد مـی‌شود. درون بیماران مبتلا بـه سندروم داون (تریزومـی ۲۱) مـیزان بیـان پروتئین APP افزایش مـی‌یـابد و علائمـی شبیـه آلزایمر مشاهده مـی‌شود کـه ممکن هست به علت افزایش مقدار پپتید آمـیلوئید بتا۴۲ باشد؛ زیرا ژن پروتئین APP بر روی کروموزوم ۲۱ قرار دارد.
• ژن‌های E۴ چندگانـه: درون یک مطالعه مشخص شد کـه افرادی کـه یک نسخه از ژن E۴ را دارند سه برابر بیش ازانی کـه فاقد این ژن هستند دچار بیماری آلزایمر مـی‌شوند.
• نوروپاتولوژی: مشاهده نورو آناتومـیک مغز بیمار مبتلا بـه آلزایمر با چشم غیر مسلح آتروفی منتشر بـه همراه پهن شدن شکنج‌های قشری و اتساع بطن‌های مغز را نشان مـی‌دهد. یـافته‌های مـیکروسکوپیک کلاسیک نیز از بین رفتن نورون‌ها، وجود پلاک‌های پیری و از بین رفتن سیناپس‌ها را نشان مـی‌دهد.
• پیـام‌رسان‌های عصبی: پیـام‌رسان‌های عصبی کـه بیش از همـه درون بیماری آلزایمر دخیل شناخته شده‌اند استیل کولین و نوراپی‌نفرین هستند کـه ظاهراً هر دوی آن‌ها درون بیماران آلزایمری، فعالیت کمتری دارند.
• مسمومـیت با آلومـینیوم: سطح بالای آلومـینیوم درون مغز برخی از بیماران مبتلا بـه آلزایمر یـافت شده‌است. اما این موضوع یک عامل سببی عمده بـه حساب نمـی‌آید.
• دمانس عروقی: علت اولیـه دمانس عروقی بیماری عروقی چند گانـه مغزی هست که بـه بروز الگوی دمانس مـی‌انجامد. این بیماری درون مردها بیشتر هست و عمدتاً عروق مغزی کوچک و متوسط را گرفتار مـی‌کند.
• بیماری نیمن پیک: بر خلاف توزیع آهیـانـه – گیج گاهی یـافته‌های پاتولوژیک درون آلزایمر درون این بیماری، آتروفی بیشتر درون ناحیـه پیشانی گیج گاهی مشاهده مـی‌شود درون این ناحیـه همچنین فقدان نورونی و وجو اجسام نورونی پیک نیز مشاهده مـی‌شود. علاوه بر آنچه کـه ذکرشد بیماری جسم لوی، بیماری هانتینگتون، بیماری پارکینسون، عفونت HIV و همچنین ضربه سرکه بـه سندرم مستی مشت زن معروف هست مـی‌تواند منجر بـه دمانس شود.

تشخیص افتراقی دمانس

• علل شایع اختلال‌های شناختی درون افراد مسن عبارتند از:

- آغاز یـا تشدید نارسایی قلب
- داروهای تجویزی، به‌ویژه داروهای ضد پارکینسون وسایر داروهای با خواص آنتی کولینرژیک
- نوشیدنی الکل
- هیپوکسی یـا ایسکمـی عروق مغز
- عفونت‌های گوش، پوست، ریـه و دستگاه ادراری

• سایر عللی کـه ازشیوع کم‌تر برخوردارند عبارتند از:

- اختلال افسردگی اساسی کـه دمانس را تقلید مـی‌کند
- کم خونی شدید درون افراد بسیـار مسن
- کمبود ویتامـین ب۱۲ فولات
- کم‌کاری تیروئید
- تومورهای مغزی با رشد تدریجی
- نارسایی کلیوی
- هیدروسفالی ارتباطی
- سیفلیس
- هیدروسفالی فشار معمولی علاوه بر عوامل بالا ممکن هست بیمار دچار پیری طبیعی شده باشد کـه با عدم تداخل قابل ملاحظه درون رفتار اجتماعی وشغلی با دمانس قابل افتراق است. همچنین دلیریوم با شروع حاد، دوره کوتاه، تشدید شبانـه علائم از دمانس قابل تمایز است. ضمن این کـه نباید احتمال اختلالات ساختگی یـا تمارض را از نظر دور داشت. همچنین با توجه بـه شباهت‌های نسبی این بیماری با اسکیزوفرنی و افسردگی اساسی، لازم هست علایم تشخیصی بـه صورت دقیق و بالینی بررسی شود.

درمان دمانس

• درمان‌های روانی – اجتماعی:

درمان رفتاری - شناختی درون بیماران دچار دمانس خفیف که تا متوسط به منظور غلبه بر «تفکر فاجعه‌نگر» (که درون آن بـه تمام سختی‌ها به‌عنوان یک فاجعه نگاه مـی‌شود) مفید بـه نظر مـی‌رسد. «قالب‌بندی مجدد شناختی» مـی‌تواند درون ایجاد راهبردهای کنار آمدن با مشکل درون مراقبین بیماران نقش داشته باشند و ممکن هست از رویکردهای حل مشکل یـا مداخلات گروه‌های حمایتی به منظور آن‌ها مؤثرتر باشند. مطالعات موردی روی درمان رفتاری - شناختی درون بیماران دچار دمانس نشان داده‌اند کـه چگونـه یک رویکرد مبتنی بر فرد مـی‌تواند بـه تخفیف ترس از این کـه دیگران تشخیص را بفهمند، بـه کاهش افت سریع توانایی‌ها، پرهیز از رفتار خجالت‌آور درون جامعه، و جلوگیری از حذف نقش بیمار درون برنامـه‌ریزی مراقبت‌ها کمک‌کننده باشد. تکنیک‌های مورد استفاده شامل ترکیبی از واقعیت‌گرایی، راهبردهای حافظه، و بازسازی مجدد هستند. یکی از مشکلات اساسی درون مورد افراد مبتلا بـه دمانس احساس از خود گذشتگی مراقب نسبت بـه بیمار هست که منجر بـه احساس تنفر نسبت بـه خود و بیمار مـی‌شود. امروزه با کتاب‌هایی کـه مخصوص این گروه از پرستاران و افراد خانواده نوشته شده و همچنین روان دروانی‌های حمایتی و مشاوره‌های مستمر سعی درون کاهش این گونـه موارد است.

• درمان دارویی:

در زیر نمونـه‌ای از درمان دارویی به منظور استفاده روزانـه حالت‌های مختلف دمانس آمده‌است:

• برای آژیتاسیون خفیف

ترازودون ۳۰۰–۵۰ مـیلی‌گرم بنزودیـازپین‌ها، مانند لورازپام ۴–۵/۰ مـیلی‌گرم کلومتیـازول که تا ۳ کپسول (۱۵–۵ مـیلی‌لیتر مایع) مـهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، مانند سیتالوپرام ۲۰–۱۰ مـیلی‌گرم و سرترالین ۱۰۰ مـیلی‌گرم همچنین والپروات سدیم۲۵۰ مـیلی‌گرم که تا ۱ گرم، کاربامازپین ۳۰۰–۵۰ مـیلی‌گرم، مـهارکننده‌های کولین‌استراز (به‌ویژه ریواستیگمـین ۶–۵/۱ مـیلی‌گرم درون دمانس اجسام لوی)، پرومازین ۱۰۰–۲۵ مـیلی‌گرم را درون نظر بگیرید

• برای آژیتاسیون شدید یـا درون صورت وجود سایکوز

کوئتیـاپین ۲۰۰–۲۵ مـیلی‌گرم ریسپریدون ۲–۵/۰ مـیلی‌گرم الانزاپین ۱۰–۵/۲ مـیلی‌گرم آریپیپرازول ۱۵–۵ مـیلی‌گرم در صورت وجود علایم افسردگی مـهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مانند سیتالوپرام ۲۰–۱۰ مـیلی‌گرم و سرترالین ۱۰۰ مـیلی‌گرم مـیرتازاپین ۴۵–۱۵ مـیلی‌گرم

• به گفته پزشکان، قرار گرفتن درون معرض نور خورشید تأثیر زیـادی درون رفع اختلال خواب مبتلایـان بـه زوال عقل (دمانس) دارد.[۳]

راه‌های پیش‌گیری از دمانس

• فعالیت‌های فکری و بکاربردن قوهٔ حافظه از بیماری الزایمر پیشگیری مـی‌کند: براساس یـافته‌های دانشمندان دانشگاه ایـالتی کلیولند درون اوهایو افرادی کـه از نظر جسمـی و فکری فعال هستند بـه مراتب کمتر از دیگران درون معرض بیماری خطرناک الزایمر قرار مـی‌گیرند. درون یک مطالعه بر روی ۱۹۲ نفر بیمار و ۳۵۸ نفر از افراد سالم این نتیجه بدست آمده کـه زندگی ساکت و بدون فعالیت جسمـی و فکری باعث کم‌کاری و ناسالم ماندن مغز شده و در افرادی کـه آمادگی ابتلا بـه بیماری آلزایمر را دارند بروز بیماری را سرعت مـی‌بخشد. این محققین عقیده دارند کـه مغز هم مانند اعضای دیگر بدن بـه ورزش و فعالیت نیـاز دارد و بکارنگرفتن آن باعث از بین رفتن قدرت تفکر مـی‌شود. تقویت حافظه فقط با خواندن کتاب و فکر امکان‌پذیر نیست. بلکه معاشرت با دیگران، مسافرت، آموختن زبانی جدید، حفظ شعر، آموختن موسیقی و غیره مـی‌تواند درون این مورد مؤثر باشد.
• مصرف گوشت ماهی‌هایی چون قزل آلا و ماهی ساردین، با داشتن اسید چرب امگا ۳ خطر ابتلا بـه آلزایمر را کاهش مـی‌دهند.
• رژیم غذایی مدیترانـه‌ای از ابتلا بـه آلزایمر پیشگیری مـی‌کند: یک مطالعه نشان مـی‌دهد کـه مصرف رژیم غذایی مدیترانـه‌ای خطر ابتلا بـه آلزایمر را بطور چشمگیری کاهش مـی‌دهد. درون این تحقیق محققان رژیم غذایی و وضعیت سلامتی ۲۲۰۰ نفر را درون مدت بیش از چهار سال بررسی د. طبق این مطالعه هر چه افراد بیشتر این نوع تغذیـه را رعایت کنند کمتر احتمال دارد بـه آلزایمر مبتلا شوند. بـه گفته متخصصان آلزایمر، این تحقیق شواهد دیگری درون فواید تغذیـه سالم درون پیشگیری از ابتلا بـه این بیماری ارائه مـی‌کند. عموماً از رژیم غذایی مدیترانـه‌ای بـه عنوان تغذیـه‌ای سالم یـاد مـی‌شود. این رژیم غذایی سرشار از مـیوه، سبزیجات و غلات، مقداری ماهی و مقدار بسیـار کمـی لبنیـات و گوشت است.
• نتایج مطالعات متعدد از ارتباط مـیان استرس مزمن و اضطراب با افزایش خطر ابتلا بـه افسردگی و زوال عقل حکایت مـی‌کنند.[۴]
• مصرف سیب و زردچوبه درون درمان و پیشگیری از بیماری آلزایمر مؤثر است.
• ورزش‌های هوازی: ورزش هوازی مانند دویدن یـا کشیدن بدن، مستقیماً شکل‌پذیری سیناپس‌ها را با افزایش مصرف اکسیژن و تغییر ساختار و قابلیت سیناپس افزایش مـی‌دهد. درون نتیجه با پشتیبانی از فرایند عصب‌زایی از زوال عقل درون جمعیت مـیانسالان جلوگیری کند.[۵]

پانویس

منابع

• خلاصه روان پزشکی بر مبنای DSM-5، بنجامـین جیمز سادوک – ویرجینیـا آلکوت سادوک، ترجمـه فرزین رضاعی، تهران: ارجمند، ۱۳۹۵
• Dancing with Dementia, Christine Bryden, First published in ۲۰۰۵
• یـادگیری بیشتر، «زوال عقل» را کند مـی‌کند
• Defying Dementia - Understanding and Preventing Alzheimer's and Related Disorders obert Levine, Praeger Publishers, 2006, Printed in the United States of America
• Dementia (Diseases and Disorders), Lizabeth Hardman, 2009 Gale, Cengage Learning، *Printed in the United States of Americ
• واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان وادب فارسی
• ویکی‌پدیـای انگلیسی en:Dementia
• خلاصه روان پزشکی، بنجامـین جیمز سادوک – ویرجینیـا آلکوت سادوک، ترجمـه فرزین رضایی، تهران: ارجمند، ۱۳۸۷