اف-۱۴ تام‌کت‌های ایران - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

تام‌کت‌های ایران تنـها نمونـه از جنگنده گرومن اف-۱۴ تام‌کت «Airpower Classics». زندگینامه خلبان اسدالله عادلی AIR FORCE Magazine، زندگینامه خلبان اسدالله عادلی January 2015. زندگینامه خلبان اسدالله عادلی بازبینی‌شده درون ۲۳ مارس ۲۰۱۸. </ref> درون نیروی هوایی شاهنشاهی ایران) هستند کـه در خدمت نیرویی غیر از نیروی دریـایی آمریکا فعالیت مـی‌کنند. این جنگنده‌ها درون سال ۱۹۷۴ توسط محمدرضا شاه پهلوی خریداری شد. درون سال ۱۹۷۷ اولین اسکادران پروازی این جنگنده آماده عملیـات شد. درون مجموع ۸۰ فروند اف ۱۴ توسط ایران خریداری و ۷۹ فروند آن‌ها بـه ایران تحویل داده شد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ این جنگنده درون جنگ ایران و عراق موفقیت‌های چشمگیری را بـه دست آورد. نیروی هوایی ایران با وجود دشواری فراوان موفق شد که تا در طول جنگ با عراق توان انجام مأموریت را به منظور حدود ۷۰ فروند از جنگنده‌های اف ۱۴ حفظ کند. این جنگنده تاکنون درون حال سرویس‌دهی مـی‌باشد. ایران تاکنون بعضی از قطعات این هواپیما را ارتقاء داده و به‌روزرسانی کرده‌است تعدادی از این جنگنده بعد از مدت پانزده سال زمـین‌گیری اورهال اساسی شده و به نیروی هوایی ایران پیوست. بـه زودی این هواپیما درون شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) مـهندسی معکوس خواهد شد، به‌طوری‌که یـا این هواپیما بـه نسخه جدید ارتقاء پیدا خواهد کرد یـا اینکه مشابه آن درون داخل کشور بـه مرحله طراحی و تولید خواهد رسید.[۱]

پیشینـه

زمانی کـه کارایی فوق‌العادهٔ هواپیمای تامکت درون نیروی دریـایی آمریکا بـه خوبی بـه اثبات رسید، کشور ایران کـه برای جلوگیری و پایـان بـه تهدیدهای هوایی اتحاد جماهیر شوروی کـه با ایران و آمریکا درون حال رقابت بود، تصمـیم بـه خرید هواپیمای اف-۱۴ تامکت درون نیروی هوایی خود گرفت. درون اولین سال‌های دهه ۱۹۷۰، بخش عمده‌ای از هواپیماهای نظامـی نیروی هوایی ایران مانند هواپیماهای اف-۴ فانتوم ۲، نورثروپ اف-۵ و بالاخره پی-۳ اوریون سفارش داده و تحویل گردید، گرچه هیچ‌یک از این هواپیماها، توانایی مقابله با هواپیمای مـیگ-۲۵ را کـه سریعترین جنگنده عملیـاتی جهان بود، نداشتند. هواپیماهای مـیگ-۲۵ بـه دلیل سرعت و سقف پرواز بالا مـی‌توانستند بدون روبرو شدن با مشکل خاصی، حریم هوایی ایران را نقض کرده، اقدام بـه پروازهای شناسایی نمایند.[۲] نیروی هوایی شاهنشاهی چندین فروند از فانتومـهای دی خود را درون مقابله با مـیگهای شوروی از دست داده بود و مصمم بود بـه هر قیمت از شکستهای هوایی متوالی جلوگیری بـه عمل آورد.

پیش زمـینـهٔ خرید هواپیمای اف-چهارده از سوی ایران

بسیـاری از ناظران غربی ناتوانی ایران از جلوگیری از تجاوز مـیگ-۲۵های شوروی بـه خاک ایران را عامل اصلی خرید هواپیمای اف-۱۴ تامکت مـی‌دانند؛ ولی واقعیت اندکی متفاوت است. از اواخر دههٔ ۱۹۵۰ مـیلادی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران با همکاری نیروی هوایی آمریکا پروازهای فوق محرمانـه‌ای را بر فراز خاک شوروی انجام مـی‌دهد. درون آغاز هواپیماهای سبک (حتی ترابری) به منظور این منظور بـه کار مـی‌رفت و چند فروند آن‌ها بـه وسیلهٔ جنگنده‌های شوروی سرنگون شدند. بعد از تحویل نخستین سفارش اف-۴ فانتوم۲ کـه نوع شناسایی هم جزء سفارش‌ها بود، این عملیـات تشدید شد.

شوروی‌ها نگران قدرت تسلیحاتی ایران بودند و مأموریت‌های شناسایی خود را بر روی ایران انجام مـی‌دادند. هواپیماهای رهگیر نیروی هوایی شاهنشاهی بـه ویژه هواپیماهای اف-۴ فانتوم ۲ بارها سعی د که تا مـیگ-۲۵هایی کـه وارد خاک ایران مـی‌شدند را رهگیری کنند ولی موفق نمـی‌شدند. شاه علاقه‌ای بـه رویـارویی مستقیم با شوروی نداشت و هنگامـی کـه تجاوز مرزی از سوی هر دو طرف شدت گرفت شاه پیشنـهاد داد کـه اگر شوروی‌ها تجاوز هوایی خود را متوقف کنند نیروی هوایی ایران و آمریکا نیز ورود بـه حریم هوایی شوروی را متوقف سازند. این پیشنـهاد بارها و بارها تکرار شد و هر بار رد شد؛ بنابراین شاه بـه نیروی هوایی دستور داد کـه در ازاء هر تجاوز هوایی فابت‌های شوروی دو یـا چند مأموریت بر فراز خاک شوروی بـه عنوان مقابله بـه مثل انجام شود، ولی به منظور این منظور سلاحی نیرومندتر از اف-۴ فانتوم ۲ ایران مورد نیـاز بود که تا جلوی تجاوز شوروی‌ها را بگیرد. درون این اثنا درون راستای برنامـه‌های توسعهٔ نظامـی ایران درون دههٔ ۱۹۷۰ مـیلادی و همچنین همکاری با ایـالات متحده، نیروی هوایی شاهنشاهی بـه دنبال هواپیمای رهگیری بود کـه توانایی تهدیدهای پیش‌بینی شده را که تا بیست سال آینده داشته باشد. هواپیمایی کـه بتواند پهنـهٔ گسترده‌ای از آسمان ایران را با سنسورها و سلاح‌های نیرومند پوشش دهد و دارای توانایی رزمـی بالایی باشد.

در تابستان ۱۹۷۲ نامـه‌ای از سوی محمدرضا پهلوی شاه وقت بـه پنتاگون فرستاده شد. درون این نامـه قصد شاه از بازدید از ایـالات متحده آمریکا بـه منظور گفتگو دربارهٔ هواپیمای رهگیر بود کـه قرار بود درون نیروی دریـایی ایـالات متحده آمریکا بـه خدمت گرفته شود. درون این نامـه برنامـه‌ریزی او به منظور تماشای نمایش هوایی این نوع جنگنده‌ها بـه قصد الگوگیری به منظور شاخهٔ مورد علاقهٔ او درون نیروهای مسلح یعنی نیروی هوایی قید شده بود. علاقهٔ اصلی شاه بـه هواپیمای اف-چهارده بود.

این ملاقات آغاز یک معاملهٔ مناقشـه‌برانگیز بود کـه منجر بـه استقرار مدرن‌ترین هواپیمای جنگنده‌ای مـی‌شد کـه آمریکا بـه یکی از متحدانش فروخته بود. این به منظور نخستین بار بود کـه آمریکایی‌ها موافقت کرده بودند یک چنین جنگنده پیشرفته و استراتژیک را بـه یک مشتری خارجی بفروشند. از سوی دیگر این اقدام به منظور ایران یک اقدام جسورانـه بود. زیرا هنوز درون حال تجربه‌اندوزی درون زمـینـهٔ سیستم‌های با تکنولوژی مدرن و تأسیسات لازم به منظور عملیـاتی آن‌ها بود.

همچنین فروش این هواپیما از سوی آمریکا بـه یک کشور دیگر بـه این معنای بود کـه کل پروژهٔ اف-۱۴ بـه وسیلهٔ ایران نجات پیدا مـی‌کرد. زیرا ایران موافقت کرده بود کـه کل هزینـه تحقیقات و تمام هزینـه راه‌اندازی خط تولید هواپیما را بـه شرکت گرومن پرداخت کند که تا هواپیما بـه تولید برسد.

دولت وقت سفارش خرید ۷۱۴ موشک فینیکس را نیز بـه آمریکا داد کـه تا زمان انقلاب ۱۳۵۷ ۲۸۴ فروند از آن‌ها بـه ایران تحویل داده شده بود. بعد از انقلاب دولت آمریکا تحویل این موشک را لغو کرد.[۲]

در حدود ۱۲۰ خلبان و ۸۰ کمک خلبان نیز دوره‌های آموزشی تخصصی این جنگنده را درون پایگاه هوایی اندروز(به انگلیسی: Joint Base Andrews Naval Air Facility) درون مریلند و پایگاه هوایی نس مـیرمار(به انگلیسی: Marine Corps Air Station Miramar) درون کالیفرنیـا و پایگاه هوایی نس اوشینا(به انگلیسی: Naval Air Station Oceana) درون ویرجینیـا با نمرات ممتاز سپری د. سرانجام اولین واحدهای عملیـاتی این جنگنده درون تابستان ۱۹۷۷ آماده فعالیت شدند. بعد از پیروزی انقلاب، آمریکا از تحویل آخرین جنگنده خودداری ورزید.[۳] این جنگنده جهت امور آموزشی بـه نیروی دریـایی آمریکا تحویل داده شد.[۴] جنگنده‌های تحویل شده بـه ایران از شماره ۳–۶۰۰۱ که تا شماره ۳–۶۰۷۹ سریـال‌بندی شدند. در ماه مـه ۱۹۷۴مـیلادی، یک گروه از پرسنل نیروی هوایی ایران کـه پیشتر دوره‌های آموزشی پیشرفته بر روی هواپیمای اف-۴ فانتوم را دیده بودند، جهت آموزشـهای پروازی هواپیماهای F-14 وارد ایـالات متحده آمریکا شدند.

اولین دسته از خلبانان ایرانی کـه برای آموزش دیدن به منظور خلبانی این جنگنده وارد آمریکا شدند شامل ۴ نفر بودند. این خلبانان کـه وارد پایگاه دریـایی مـیرامار (به انگلیسی: Miramar Naval Base) گشتند عبارت بودند از:

به فاصلهٔ کوتاهی بعد از آنان، دومـین دسته از خلبانان بـه پایگاه دریـایی اُشینا (به انگلیسی: Oceana Naval Base) درون ویرجینیـا اعزام شدند کـه شامل افراد زیر بودند:

تام‌کت‌های ایران به منظور فرود درون باند زمـینی تغییر یـافته‌اند درون حالیکه تام‌کت‌های آمریکایی به منظور فرود بر عرشـه ناو هواپیمابر ساخته شده بودند. تعدادی از سیستم‌های ناوبری این هواپیما نیز حذف شد.

در ماه اوت سال ۱۹۷۷ نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ایران یک فروند هواپیمای شناسایی بدون خلبان شوروی را مورد رهگیری تام کت‌های ایرانی قرار گرفت. با این اخطار شوروی بـه پرواز جنگنده‌های شناسایی مـیگ-۲۵ خود بر فراز آسمان ایران پایـان داد.

ویژگی‌ها

برخی از مـهمترین ویژگی‌های جنگنده‌های تحویل داده شده بـه ایران عبارت بودند از:

• رنگ‌آمـیزی: تمامـی تام‌کت‌های تحویلی ایران دارای پوشش سطحی ترکیب‌شده از سه رنگ بودند. رنگها توسط نیروی هوایی ایران و در قالب سفارش TO-1-1-4 بـه گرومن عرضه شد. رنگ کرم با کد FS20400، سبز تیره با کد FS34079 و قهوه‌ای با کد FS36622، رنگهای مورد نظر ایران بودند.
• موتور: مذاکره دولت ایران با شرکت پرت و ویتنی به منظور قرارموتور اف۱۰۰ بر روی تام‌کت‌های سفارشی ایران بـه سرانجام نرسید و در نـهایت موتور تی‌اف۳۰ بر روی گربه‌های ایرانی نصب شد. شاید بتوان گفت بزرگترین نقیصه این تام‌کت‌ها همـین موتور غیرقابل اطمـینان باشد.
• توپ: بر روی هریک از تام‌کت‌ها یک توپ ام۶۱ والکان نصب شده‌است. این توپ درون زیر و سمت چپ اتاقک خلبان قرار دارد.
• شابلون: تمام شابلون‌های انجام‌شده بر روی اتاقک خلبان و سایر نقاط بدنـه گربه‌های ایرانی بـه زبان انگلیسی انجام‌شده و از این جهت کاملاً مشابه مدل‌های مورد استفاده درون نمونـه‌های ارتش آمریکاست.
• امکانات جانبی: تام‌کت‌های سفارشی ایران از امکانات جانبی بیشتری نسبت بـه مدل‌های نیروی دریـایی آمریکا برخوردارند. وجود ماسک اکسیژن، صندلی‌های راحتتر با قفل‌های مطمئنتر و سیستم هدف‌گیری دقیقتر بعضی از این تمایزها هستند.

تام‌کت‌ها درون خدمت نیروی هوایی ارتش جمـهوری اسلامـی ایران