پرش بـه ناوبری پرش بـه جستجو
کاسپین کشور ایراناستان قزوینشـهرستان قزوینبخش مرکزینام(های) دیگر کاسپین، مـینودرنام(های) قدیمـی ارساس، ارساسیـا، راژیـا، کشوین، قسوین،
کاسپین، شاد شاپور،
باب‌الجنـه[۱][۲]مردمجمعیت ۴۰۲٬۷۴۸ نفر سال ۱۳۹۵[۳]تراکم جمعیت ۹۰۳۰ نفر بر کیلومتر مربعجغرافیـای طبیعیمساحت ۶۴/۱۳۲ کیلومتر مربع[۸]ارتفاع از سطح دریـا ۱٬۳۴۷ متر[۹]آب‌وهوامـیانگین دمای سالانـه ۱۳ درجهٔ سانتی‌گراد[۱۰]مـیانگین بارش سالانـه ۳۰۲ مـیلی‌متر[۱۰]اطلاعات شـهریشـهردار علی صفریتأسیس شـهرداری ۱۲۸۵ خورشیدی[۱۲]ره‌آورد باقلوای قزوین، فندق، پسته قزوین، شیرینی‌های سنتی، زغال‌اخته، گیلاس ،کشمش، انگور، گردو، البالوسنگ پا و آش رشته صنایع دستیپیش‌شماره تلفنی ۰۲۸[۱۱]وبگاه شـهرداری قزوینتابلوی خوش‌آمد بـه شـهر
۳۶°۱۰′شمالی ۵۰°۰۰′شرقی / ۳۶٫۱۶°شمالی ۵۰٫۰۰°شرقیمختصات: ۳۶°۱۰′شمالی ۵۰°۰۰′شرقی / ۳۶٫۱۶°شمالی ۵۰٫۰۰°شرقی
قَزوین ( تلفظ راهنما·اطلاعات) یکی از شـهرهای ایران درون باختر و مرکز استان و شـهرستان قزوین است. هم معنی سرسبزی فارسی کلاس دوم این شـهر درون بلندای ۱٬۲۷۸ متری از سطح دریـا واقع شده‌است. هم معنی سرسبزی فارسی کلاس دوم ریشـه شـهر قزوین متعلق بـه دوران ساسانیـان هست که بـه دستور شاپور رونق یـافت.[۱۴] قزوین درون زمان حکومت صفوی ۵۷ سال پایتخت ایران بوده‌است و به همـین دلیل دارای اماکن و موزه‌های تاریخی بسیـاری مـی‌باشد.[۱۵] قزوین پایتخت بزرگ خوشنویسی ایران هست و از جمله خوشنویسان معروف خط پارسی مـی‌توان بـه مـیرعماد قزوینی اشاره کرد.[۱۶] در شـهر قزوین آثار کهن و باستانی گوناگونی از جمله کاروانسرای سعدالسلطنـه، مـیمون قلعه، قجر، آب انبار سردار، پیغمبریـه، کاخ چهلستون، امامزاده حسین، خیـابان سپه (اولین خیـابان ایران)[۱۷] قرار دارد.
قزوین بـه دلیل قرار گرفتن درون گلوگاه ارتباطی استان‌های شمالی و غربی کشور، نزدیکی بـه تهران، دارا بودن چندین شـهر صنعتی (شـهر صنعتی لیـا و البرز) و نیز برخورداری از چندین دانشگاه از جمله دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمـینی، علوم پزشکی و آزاد اسلامـی و شماری دانشگاه غیردولتی از موقعیت خوبی برخوردار است.[۱۸]
قزوین بـه علت دارا بودن ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار باغستان کهن[۱۹] درون اطراف شـهر و وجود بوستان ۱٬۴۰۰ هکتاری باراجین درون سال ۱۳۹۲ از سوی معاون رئیس‌جمـهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور بـه عنوان شـهر پاک ایران انتخاب شد.[۲۰]
قزوین شـهری فارسی زبان است. زبان مادری اکثر اهالی اصیل شـهر قزوین فارسی همراه با لهجه خاص قزوینی مـی‌باشد.[۲۱] زبان‌های تاتی، گیلکی و آذری نیز رایج‌ترین زبان‌های شـهر قزوین هستند. علی‌رغم جمعیت قابل توجه آذری‌ها و تات‌ها و گیلک‌ها درون شـهر قزوین، اغلب آن‌ها بومـی خود شـهر نمـی‌باشند و از نقاط دیگر استان بـه این شـهر آمده‌اند، به‌خصوص کـه اکثر اهالی شـهرها و روستاهای استان قزوین را تات‌ها و آذری‌ها و گیلک‌ها تشکیل مـی‌دهند.[۵][۲۲]کردها و لرها از دیگر اقوام شـهر قزوین هستند.[۲۳]
ره آورد شـهر قزوین پسته، باقلوا و انواع شیرینی سنتی متنوع از جمله باقلوای لوزی، باقلوای پیچ یـا گل رز، شیرینی پادرازی، نان نخودی قزوین (شیرینی نخودی)، نان چرخی، نان برنجی (شیرنی برنجی)، نان بادامـی قزوین (شیرینی بادامـی)، شیرینی اتابکی (شیرینی ولیعهدی)، نان قندی (شیرینی قندی)، نان نازک (نازک پسته‌ای) است.[۴][۵][۲۲][۲۳]
نام
در این نقشـه شـهر قزوین بـه انگلیسی: Kaswin ذکر شده‌است.
نوشته‌های باستانی یونان قزوین را با نام «راژیـا» معرفی مـی‌کند و پس از آن درون نوشته‌های اروپایی این شـهر با نام شـهر باستانی «آرساس» یـا «آرساسیـا» شناخته مـی‌شده‌است.[۲۴] اشکانیـان قزوین را بـه نام مؤسس آن «اردپا» مـی‌خواندند؛ و ساسانیـان نام این شـهر را «کشوین» (یعنی سرزمـینی کـه نباید از آن غافل شد) نـهاده بودند. درون برخی متون نام این شـهر «قسوین» (یعنی شـهری کـه مردمـی پر صلابت و استوار دارد) ذکر شده‌است. بـه هر روی مورخان و باستان شناسان عصر حاضر قزوین را عربی شده «کاسپین» مـی‌دانند؛ و بر این باورند کـه قوم کاسپی‌ها کـه در سواحل دریـای کاسپین مـی‌زیستند بـه مرور کوچ د و شـهر قزوین را بنا نـهادند.[۲۵] و به همـین دلیل هست که درون متون کهن عثمانی و عربی نام دریـای خزر «بحرالقزوین» ذکر شده‌است.
تاریخ
این شـهر باستانی درون زمان شاه تهماسب صفوی پایتخت ایران بوده‌است. نخستین خیـابان ایران (خیـابان سپه) درون قزوین ساخته شد.[۲۶]آب انبار سردار بزرگترین آب انبار تک گنبدی جهان درون قزوین مـی‌باشد.[۲۷]
پیش از اسلام
در منطقه قزوین صدها تپه باستانی شناسایی شده‌است و تنـها تپه سگزآباد نشانگر شـهرمندی ۹۰۰۰ ساله یکجانشینی درون این دشت برومند است. منطقه قزوین بـه لحاظ موقعیت جغرافیـایی، نظامـی و ارتباطی درون دوران‌های مختلف تاریخ مورد توجه حکومت‌های مختلف بوده‌است. درون زمان حکومت مادها یکی از نقاط مـهم کشور بوده و دژ «ماگ بیتو» درون جنوب غربی قزوین و تحت فرمان «هانا سیروکا» از امـیران ماد بوده‌است. در نیمـه نخست قرن نـهم پیش از مـیلاد، دژ «ماگ بیتو» درون قزوین مورد هجوم «آداد پنجم» فرمانروای آشور قرار گرفت و ویران شد.
بنای شـهر قزوین را بـه شاپور ذوالاکتاف نسبت داده و مـی‌گوید آنجا را شاد شاپور نامـید. عبدالکریم رافعی درون التدوین فی تواریخ قزوین بـه قزوین و زکریـای بن محمد محمود مم درون آثارالبلاد و یـاقوت حموی درون معجم البدان بـه گفته ازاین فقیـه و شاهزاده فرهاد مـیرزا معتمدالدوله درون نسک هدایـه السبیل و کفایـه الدلیل باستناد شـهرت قزوین را از بناهای شاپور ذوالاکتاف نگاشته‌اند ولی ولی احمد بن ابی عبدالله برقی درون نسک النبیـان و خواجه حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده و محمد حسنخان اعتماد السلطنـه درون نسک مرآت البدان و امـین احمد رازی درون هفت ا. قلیم بـه گفته از البنیـان و استاد و بارزایش خاورشناس نامـی روس درون نسک جغرافیـای تاریخی ایران بنای شـهر قزوین را بـه شاپور اول منسوب داشته‌اند. شمس الدین سامـی بیک درون قاموس الاعلام ترکی درون این باره تردید کرده و نوشته‌است کـه از ایرانیـان شاپور ذوالاکتاف با یکی از بهرام‌ها شـهر قزوین را بنیـاد نموده‌اند. سرچشمـه اصلی این دو قول یکی اخبار البدان ابن فقیـه و دیگری البنیـان احمد بن ابی عبدالله برقعی هست که نویسندگان پیشین نیز عموماً با این دو مآخذ استناد داشته‌اند. البته نمـی‌توان درون این باره دید قطعی داد ولیکن با بررسی اوضاع دوران فرمانروائی این دو پادشاه دریـافته مـی‌شود کـه زمان شاپور ذوالاکتاف کـه بواسطه صغر سن نمـی‌توانست درون کارهای کشور کارآمد باشد درون صورتی کـه سراسر مملکت دستخوش آبادانی و عدل داد درونی و بیرونی بود.
بنابراین باره‌است بانی قزوین را بنا بـه نگارش ابن دانشور شاپور ذوالاکتاف بدانیم اما این کـه ابن دانشور آورده‌است شاپور ذوالاکتاف شـهر قزوین را بنا کرده و آن را شاد شاپور نامـید. دیگران نیز درون این زمـینـه شرحی نگاشته‌اند از جمله حمدالله مستوفی درون دیرینـه گزیده بـه گفته از نسک البنیـان قدری بتفصیل پرداخته‌اند و نوشته‌است شـهر قزوین را شاپور بن اردشیر بابکان ساخته و آنرا شادشاپور نام کرد همانا آن شـهری کـه در مـیان قزوین ساخته‌اند چنانچه رودخانـه چند بر جنوبی آن روانست و رودخانـه ابهر بر شمالی آن و از آنجا اطلال بار و پدیدارست.
محمد حسنخان اعتماد السلطنـه نیز درون نسک مرآت البلدان بـه گفته از نسک البنیـان این موضوع را که تا اندازه‌ای روشن‌تر بـه کلک آورده و مـی‌گوید قزوین را شاپور بن اردشیر بابکان ساخت و شاد شاپور نام نـهاد و همانا آن شـهری بود کـه مـیان رودخانـه‌های خررود و ابهر رود مـی‌ساخته‌اند و آنجا اطلال بار و پدیدار هست و مردم آنجا درون دیـه نرجه کـه به اردشیر بابکان منسوب هست مسکونند و مشـهور هست در نسک گردآوری رافعی مسطور کـه حصار شـهرستان قزوین اکنون جایی هست در مـیان شـهر شاپور ذوالاکتاف ساسانی ساخته‌است.
پس از اسلام
قزوین بـه دنبال گشایش آن درون سال ۲۱ هجری بـه نام مرز و ثغر مسلمـین شناخته شد و مسلمانان به منظور جهاد با کفار دیلم بـه سوی آن رهسپار گشتند. روایـات فراوانی کـه در بزرگی قزوین بازگویی شده و کارکرد زمامداران حکومت اسلامـی درون پشتیبانی از نگاهبانان قزوین ارج والای آن را مـی‌نماید.
اعزام چهار هزار تن از مسلمانان بـه فرماندهی ربیع بن خثیم درون سال ۳۶ هجری و پیش از جنگ صفین بـه قزوین بـه دست علی نمونـه‌ای از این توجه‌است. بدیـهی هست که شـهر کهن قزوین کـه به استواری محدود بوده و گنجایش گسیل سترگ کوچندگان و مجاهدان را نداشته و لزوم گسترش آن به منظور کشش بیشتر مسلمـین اعزامـی بـه قزوین احساس مـی‌شده‌است.
سعید بن العاص بن امـیه کـه از طرف عثمان والی کوفه بوده به منظور جنگ با دیلمـیان بـه قزوین مـی‌آید و آن را شـهری استوار و آباد مـی‌کند قطعاً این عمران اولیـه قبل از سال ۳۵ هجری کـه سال قتل عثمان هست صورت گرفته‌است.
خانـه‌سازی درون بیرون از قلعه کهن شـهر ظاهراً نخستین بار بدست محمد بن سنان عجلی و در سال ۹۰ هجری انجام شده و دیگران نیز بـه تقلید از او درون بیرون از شـهر بـه خانـه‌سازی پرداخته‌اند و شـهر را گسترش بخشیده‌اند. پیش از سال ۱۶۹ هجری درون سالهای خلافت مـهدی عباسی و زمانی کـه فرزندش موسی الهادی ولیعهد بوده و شـهرک بـه نامـهای مدینـه موسی و مبارکیـه درون کنار قزوین ساخته شد و همـین دستور بـه گسترش شـهر کمک شایـانی کرد.
دوران سلجوقیـان
طغرل درون سال ۴۳۳ ه.ق قزوین را فتح کرد ویکی از شیعیـان علوی را بـه حکومت قزوین انتخاب کرد. وی درون سال ۴۵۵ ه.ق درون گذشت و بنابر وصیتش، سلیمان پسرش بـه جانشینی او برگزیده شد، اما سران لشکر کـه به آلب ارسلان پسر دیگر طغرل دلبستگی داشتند درون قزوین جمع شده و خطبه پادشاهی را بـه نام وی خواندند. چنین رویدادی نشانگر آن هست که قزوین درون آغاز دوره سلجوقی دارای موقعیتی ویژه بوده‌است. درون دوره آلب ارسلان حکومت قزوین درون یک دوره شصت ساله بر عهده خاندان جعفری از اصیل‌ترین خاندان‌های علمـی شیعی درون ایران و از نوادگان جعفر طیـار بوده‌است[۲۸]
در عصر صفوی
شاه تهماسب صفوی بـه سال ۹۵۳ ه.ق بـه علت نزدیکی تبریز بـه مرزهای عثمانی و آسیب‌پذیر بودن این شـهر و نیز دور بودن از خراسان و هجوم مداوم ازبکان بـه ایران پایتخت را بـه قزوین انتقال داد؛ کـه این پایتختی که تا سال ۱۰۰۶ ه.ق (به مدت نیم قرن) ادامـه داشت.[۲۹]
- تحولات شـهر قزوین بعد از پایتختی
شاه تهماسب بعد از انتقال پایتخت بـه قزوین دستور ساخت باغ بزرگی را درون مرکز شـهر قزوین داد؛ کـه عبدی بیگ شیرازی مراحل ساخت این باغ را درون مقدمـه روضةالصفات این‌گونـه توصیف مـی‌کند.
لازم بـه توضیح هست که عبارت (گلزار بهشتش) بـه حساب ابجد عدد ۹۶۷ را نشان مـی‌دهد کـه این عدد تاریخ اتمام ساخت باغها و عمارت‌ها بوده‌است.[۳۱]
با آغاز دوره صفوی و استقرار آن‌ها درون مرزهای کهن با مرکزیت نواحی شمال و غرب ایران و اعلام حکومت شیعی، باب جدیدی را به منظور گسترش همـه‌جانبه شـهر قزوین فراهم آورد کـه آثار مکتوب مورخان و سیـاحان و یـادمان‌های تاریخی _فرهنگی، نمایـانگر این گسترش است.
تغییرات سیـاسی و جابه جایی پایتخت از قزوین بـه اصفهان کـه با تحولات درون جنوب ایران با حضور دولت‌های اروپایی همراه بود، نتوانست اهمـیت کلیدی منطقه قزوین را درون پیوند غرب بـه شرق ایران با دولت‌های همسایـه درون مرزهای شمال و غرب ایران کمرنگ کند.
- تحولات کالبدی - فضایی شـهر قزوین بـه هنگام پایتختی
یکی از دوران‌های طلایی تاریخ قزوین، انتخاب این شـهر بـه عنوان پایتخت حاکمـیت شیعی صفوی است. با استقرار دولت شیعی صفوی درون قرن دهم هجری، عصر جدیدی درون تاریخ ایران آغاز شد و از این زمان قزوین بـه محل تجمع دولتمردان، علما و اندیشمندان و صاحبان حرفه و فن و هنر تبدیل شد. حکومت صفوی با تکیـه بر مفاهیم عرفانی از سویی و تعابیر و تفسیر شریعت از نظرگاه مذهب شیعه از دیگر سو، موفق شد که تا پایگاه اجتماعی بسیـار گسترده‌ای درون خطه‌ای بس وسیع بـه دست آورد.[۳۲]
ژان شاردن کـه در مجموع یـازده سال درون دوره صفویـان (۷۰–۱۶۶۴ و ۷۷–۱۶۷۱ مـیلادی) درون ایران بوده درون سال ۱۶۷۴ مـیلادی درون شـهر قزوین چهار ماه اقامت مـی‌کند و دربارهٔ آن مـی‌نویسد:[۳۳]
قزوین شـهر بزرگ و زیبایی هست که درون دشتی وسیع واقع درون سه فرسنگی کوه الوند بنا شده‌است… دوازده هزارخانـه و صد هزار تن جمعیّت دارد. صد خانوار یـهودی، و چهل خانوار مسیحی درون این شـهر بـه سر مـی‌برند. مـیدان شاه کـه اسب‌دوانی نیز درون آنجا بـه عمل مـی‌آید زیباترین نقاط این شـهر است… قزوین مسجد بسیـار ندارد… بعد از مسجد مـهمترین و مجلل‌ترین عمارات قزوین مدارسی هست که طلاّب‌علوم دینی درون آن تحصیل مـی‌کنند… آنچه قزوین را درون انظار بینندگان باشکوه‌و رفیع مـی‌نماید کاخها و خانـه‌های قصرآسای بزرگان و اعیـان شـهر هست که همـه‌تماشائی و دیدنی است… اما این شـهر نسبت‌به شـهرت و عظمتش باغ و بستان زیـاد ندارد، زیرا هم خاک دشتی کـه شـهر درون آن بناشده شنی و هم آبش کم است. برخی از کشتزارهایش از آب شاخهٔ کوچکی ازشاهرود آبیـاری مـی‌شود. کاریزهایی نیز دارد. آب آشامـیدنی بیشتر مردم از چاه‌هاییکه غالباً متجاوز از سی پا گودی دارد برآورده مـی‌شود. آب این چاه‌ها خنک اماسنگین و بیمزه است. کمبود آب گذشته از این کـه بزرگترین مانع رشد کشاورزیو توسعهٔ باغها و بوستانـهاست مایـهٔ سنگینی و ناسازگاری هوا و عدم رعایت بهداشت‌عمومـی است، و این عوامل زیـان‌زا مخصوصاً درون تابستانـها بیشتر ظاهر مـی‌شود. زیراچنان کـه یـاد شد قزوین رودخانـه و آب جاری ندارد کـه کثافات شـهر را بزداید وهمراه خود بـه جاهای دور ببرد…
نبرد با افغان‌ها
با سقوط اصفهان بـه دست افغانـها و تسلیم شدن شاه سلطان حسین درون سال ۱۱۳۵ ه.ق طهماسب مـیرزا، فرزند سلطان حسین کـه در قزوین بـه سر مـی‌برد درون آنجا تاجگذاری کرد. با اعلام تاجگذاری طهماسب مـیرزا، افغانـها با سپاهی گران بـه سوی قزوین حرکت د و شاه طهماسب درون نـهایت خفت و خواری با شتاب فراوان قزوین را ترک و به سوی تبریز فرار کرد. سپاه افغان وارد شـهر قزوین شد و مورد پذیرایی قزوینی‌ها قرار گرفت اما افغان‌ها بـه غارت اموال تجاوز بـه حقوق مردم پرداختند. مردم قزوین نیز همراه با قزلباشان بـه یک باره بر سر افغان‌ها ریخته و بسیـاری را کشته و بسیـاری از افغان‌ها نیز بـه سوی اصفهان متواری شدند. باستانی پاریزی این حادثه را کـه به «لوطی بازار قزوین» معروف هست چنین توصیف مـی‌کند: «اما افغانان بیست هزار تومان از قزوینیـان خواستند، مردم قریب شش هزار تومان دادند. امان‌الله از این گذشته فرستاد و مطالبه ۶۰ دوشیزه نمود. این مطالبه آخرین، سخت بر قزوینیـان گران افتاد. امان‌الله محصلانی بر مردم شـهر گماشت که تا پول نقدی کـه بر آنان نـهاده بود مطالبه نمایند و همچنین درون تحویل ان تسریع کنند. رئیس محصلان افغانی گفت: ای سگان که تا چند ما را مـی‌فریبید؟ اگر امروز پول و خواربار و ان را نزد ما نفرستید همـه را قتل‌عام خواهیم کرد. یک‌نفر لوطی پاسخ داد سگ ما نیستیم، سگ شمایید و آن کـه شما را فرستاده‌است! دست محصل مالیـات بـه سوی شمشیرش رفت ولی قزوینی چالاک‌تر بود، شمشیر بر آمـیخت و محصل مالیـات را بـه دو نیم کرد، بعد آنگاه قزوینیـان طبلها کوفتن گرفتند که تا مردان خویش را فراخوانند کـه با افغانان بـه جنگ برخیزند». بعد از حادثه لوطی بازار، بار دیگر نیز قزوین مورد هجوم سپاه افغان، قرار گرفت و اشرف افغان درون قزوین پادگانی را به منظور مقابله با طهماسب مـیرزا و سردار دلیر او نادر بنا کرد. اما درون جریـان نبرد نادر و اشرف افغان، سپاه افغان‌ها دچار شکست فاحشی شدند و عملاً پادگان قزوین توانایی نبرد را از دست داد. درون جریـان حمله بـه افاغنـه درون قزوین، یکی از چهره‌های برجسته دینی بـه نام شیخ آقامحمد رضی قزوینی حکم بـه جهاد با افاغنـه را صادر فرمود. آقا محمدرضی هنگام محاصره قزوین بـه وسیله افاغنـه حکم بـه جهاد با آنان را داد و پس از سخنرانی آتشین، سپاه عظیمـی گرد آورد و خود پیشاپیش سپاه بـه جنگ با افاغنـه رفت و پس از یک نبرد دلیرانـه درون قریـه دیـال آباد (از توابع قزوین) کشته شد؛ ولی سپاه او افاغنـه را درون پشت دروازه‌های قزوین شکست دادند و این شکست سر آغاز بیرون راندن افاغنـه از ایران گردید.[۲۸]
جغرافیـا
مکان‌نگاری جغرافیـایی
قزوین درون مدار °۵۰٫۰۰ شرقی و °۳۶٫۱۶شمالی قرار دارد. قزوین از سمت شمال بـه لاهیجان، از شمال شرق بـه رازمـیان، از شرق بـه بیدستان و محمدیـه، از جنوب شرق بـه الوند، از جنوب بـه شـهر صنعتی لیـا، از جنوب غرب بـه اقبالیـه، از غرب بـه محمودآباد نمونـه و از شمال غرب بـه منجیل راه پیدا مـی‌کند.
اقلیم
آب و هوای قزوین درون تابستان خنک و در زمستان سرد است. مـیزان بارش سالیـانـه قزوین حدود ۳۱۸ مـیلی‌متر و دمای متوسط هوا ۱۴ درجه سانتی‌گراد است.[۳۴]
تأثیر توده هواهای باران‌زا و ارتفاعات موجب شده‌است کـه توزیع رطوبت هوا درون شـهر قزوین از شرایط مناسبی برخوردار باشد. روند تغییرات رطوبت نسبی درون طول سال نشان‌دهنده رطوبت حداکثر درون ماه‌های زمستان و رطوبت حداقل درون ماه‌های تابستان است. مـیانگین سالانـه نم نسبی درون قزوین ۵۱٪ است. براساس آمارهای اقلیمـی تیر و مرداد گرم‌ترین و دی و بهمن سردترین ماه‌های سال درون شـهر قزوین‌اند. دوره یخبندان از اواخر آبان آغاز و تا ۹۰ روز ادامـه مـی‌یـابد. کمترین دمای ثبت شده درون ایستگاه سینوپتیک قزوین ۲۴ درجه زیر صفر بوده کـه در ۲۰ دی ۱۳۵۵ رخ داده‌است.[۳۵]
زمـین‌شناسی
زمـین‌لرزه
استان قزوین همواره یکی از مناطق لرزه خیز کشور بوده‌است و زلزله‌های بسیـاری تاکنون درون آن رخ داده‌است. در شب پنجم رمضان ۵۱۳ ه.ق زلزله شدیدی درون قزوین رخ داد کـه آسیب‌های گسترده بـه شـهر وارد کرد و نزدیک بـه نیمـی از شـهر ویران شد و بسیـاری از افراد کشته شدند. درون سال ۵۷۲ ه.ق زمـین لرزه‌ای درون دامنـه‌های جنوبی البرز که تا آن سوی ری بـه وقوع پیوست. درون این زلزله قزوین و ری دستخوش ویرانی شدید شد و افراد زیـادی درون آن حادثه کشته شدند. درون زلزله سال ۱۰۴۹ ه.ق درون قزوین نزدیک بـه ۱۲۰۰۰ نفر کشته شدند از فاجعه آمـیزترین زلزله‌های دوران معاصر مـی‌توان از زلزله بوئین زهرا درون سال ۱۳۴۱ ه.ش یـاد کرده کـه در آن ۹۱ روستا بـه کلی ویران شد و بیش از ۳۰۰ روستا آسیب دید و ۱۲۲۰۰ تن کشته شدند.[۲۸]
تقسیمات کشوری
شـهر قزوین مرکز استان قزوین، شـهرستان قزوین و بخش مرکزی شـهرستان قزوین است.
ساختار شـهری
انجمن اسلامـی شـهر قزوین
انجمن اسلامـی شـهر قزوین، انجمنی هست ساخته از ۹ نماینده[۳۷] کـه بر طبق قانون شوراها مسئول اداره شـهر قزوین است.[۳۸] مـهمترین وظایف شورا انتخاب شـهردار بـه مدت چهار سال، نظارت بر عملکرد شـهرداری و در صورت لزوم برکناری شـهردار، تصویب طرح‌های لازم به منظور رفاه بیشتر شـهروندان و نظارت بر اجرای آن‌ها، تصویب بودجه سالانـه شـهرداری، تصویب اساسنامـه موسسات و شرکت‌های وابسته بـه شـهرداری هستند.[۳۸]
نخستین بلدیـه یـا شـهرداری قزوین درون اسفند سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس گردید. شـهرداری قزوین مانند دیگر شـهرداری‌های ایران سازمانی غیردولتی است. نخستین شـهردار شـهر قزوین مـیرزا حسین شـهیدی (صدرالعلما) بوده‌است.[۳۹]
شـهرداری قزوین
اولین بلدیـه یـا شـهرداری قزوین درون سال ۱۲۸۵ تأسیس گردید. شـهرداری قزوین مانند دیگر شـهرداری‌های ایران سازمانی غیردولتی هست و وظیفه آن اداره شـهر قزوین مـی‌باشد.[۴۰]
با انتخاب خواجه نوری بـه عنوان فرماندار قزوین درون سال ۱۲۹۸ هجری شمسی، سید کاظم سرکشیک زاده بـه قزوین فرا خوانده مـی‌شود و کار سازمان‌دهی بلدیـه قزوین بـه او واگذار مـی‌گردد، وی سازمان مرتبی را با شعبه‌هایی چند و تعیین بودجه مشخص به منظور بلدیـه قزوین ایجاد مـی‌کند. از آنجا کـه بلدیـه آن روز جز دریـافت عوارض دروازه‌ها (نواقلی) محل درآمد دیگری نداشت فقط مـی‌توانست حقوق کارمندان خود را تأمـین کند و اقدامـی درون زمـینـه آبادانی و پاکیزگی شـهر انجام نمـی‌دادند.
پس از بـه سلطنت رسیدن رضا شاه و برگزیده شدن بوذر جمـهری بـه سمت کفالت شـهرداری تهران و انجام فعالیت‌های گسترده درون سطح شـهر تهران، شرایط قزوین کـه با تهران فاصله اندکی داشت بیشتر بـه چشم مـی‌آید و از این رو روزنامـه‌های محلی و شخصیت‌های مؤثر شـهر و وکلای به منظور جلب توجه دستگاه حکومت و شخص رضا شاه بـه مشکلات شـهر قزوین و ایجاد یک بلدیـه فعال دست بـه یک رشته فعالیت‌های چشم‌گیر مـی‌زنند کـه از آن‌ها مـی‌توان بـه فوق‌العاده (روزنامـه) رعد درون قزوین بـه تاریخ ۲ مـهر ۱۳۰۶ خورشیدی اشاره نمود. این فوق‌العاده بـه مناسبت سفر رضا شاه بـه همراه ولیعهد بـه قزوین و عبور از آن شـهر انتشار یـافت و وظیفه آن نقل مشکلات مردم شـهر قزوین بوده‌است.[۴۱]
آخرین شـهردار قزوین مسعود نصرتی بود کـه با آغاز دوره پنجم شورای شـهر، دوره او بـه پایـان رسید و هم‌اکنون علی صفری بـه جای او سرپرست شـهرداری قزوین است.[۴۲]
زیرساخت‌های اولیـه شـهر
شـهر قزوین از جمله شـهرهایی هست که همـیشـه با کمبود آب مواجه بوده‌است و حتی ناصرخسرو درون سفرنامـه خود بـه آن اشاره کرده‌است. درون قرن پنجم هجری قمری خیرین اقدام بـه حفر قناتی به منظور تأمـین آب شـهر د، اما چون درون تابستان مـیزان آب قنات کافی نبود، مردم شـهر اقدام بـه ساخت ده‌ها آب‌انبار د. بـه علت تعدد آب‌انبار، قزوین بـه «شـهر آب‌انبارها» شـهرت یـافته‌است.[۴۳]
این نیروگاه درون آزادراه قزوین بـه تهران ساخته شده‌است. نیروگاه برق شـهید رجایی دارای دو سیکل مجزای بخار و ترکیبی مـی‌باشد کـه مجموعاً ۲۰۴۰ مگاوات تولید برق دارد؛ کـه این مـیزان، ۸ درصد برق مصرفی درون کشور مـی‌باشد. سوخت مورد استفاده درون این نیروگاه مازوت و گاز طبیعی است.[۴۴]
گستره شـهری
مراکز تفریحی
قزوین دارای شـهربازی‌های و مکان‌های تفریحی متعدد است؛ کـه از جمله مـهم‌تری آن‌ها مـی‌توان بـه موارد زیر اشاره کرد:
- شـهربازی دالفک
- شـهربازی الغدیر
- قلعه سحر آمـیز
- سیرک عجایب روباتیک
- دهکده حیـات و طبیعت فدک (باغ وحش)
- تله سی یژ
مراکز درمانی
شـهر قزوین دارای مراکز درمانی متعدد و چندین بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی مـی‌باشد. از جمله بیمارستان‌های شـهر مـی‌توان بـه بیمارستان بوعلی سینا، بیمارستان شـهید رجایی، بیمارستان ذکریـای رازی، بیمارستان کوثر (زنان و زایمان)، بیمارستان قدس (کودکان)، بیمارستان تخصصی پاستور، بیمارستان دهخدا، مرکز جراحی پارس، بیمارستان ولایت، بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی مـهرگان، بیمارستان ۵۵۳ ارتش و بیمارستان روانی ۲۲ بهمن مـی‌توان اشاره کرد.[۴۵] همچنین نخستین مرکز درمان ناباروری از راه دور کشور با نام «مرکز تله مدیسین درمان ناباروری جهاد دانشگاهی» درون خیـابان فردوسی شـهر قزوین مشغول بـه فعالیت مـی‌باشد کـه هزینـه‌های درمان ناباروری درون این مرکز نسبت بـه سایر مراکز بسیـار پایین است.[۴۶]
فضای سبز
به گواهی عبدی بیگ شیرازی و همچنین واعظ قزوینی، شـهر قزوین از باغستان‌های سرسبزی تشکیل شده بود کـه گرداگرد شـهر را فرا مـی‌گرفت؛ درختان انگور، پسته و بادام کـه صفا و طراوتشان شـهر را پر کرده و سایـه سار دلکششان موجب آسودگی مردم شده بود.
ولی متأسفانـه با توسعه ناموزون شـهری لطمـه جبران‌ناپذیری بـه فضای سبز تاریخی قزوین زده شد؛ با این وجود باز هم مـی‌توان آثار خرمـی و سرسبزی را درون باغستان‌های ۱۴۰۰ ساله پیرامون شـهر مشاهده کرد. از جمله باغستان‌های سنتی قزوین کـه امروزه تبدیل بـه پارک و بوستان شده‌است. باغ تاریخی حکم آباد (پارک ملت) است. سبزیکار آقا جمالی یـا حکم آباد از تفرجگاه‌های سنتی مردم قزوین است. از دیگر باغستان‌های برجای مانده مـی‌توان بـه باغ تاریخی مصلای قزوین اشاره کرد کـه در بیرون شـهر بوده و هر ساله درون مراسم سنتی پنجاه بدر مـیزبان اهالی قزوین است. بوستان دهخدا نیز درون باغستان سنتی " ماریـان " ساخته شده‌است.[۴۷] ضمناً سرانـه فضای سبز درون قزوین ۱۱٫۱۴ متر بـه ازای هر نفر است.
نمایشگاه بین‌المللی
نمایشگاه بین‌المللی قزوین فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ آغاز کرد. این نمایشگاه ضمن دارا بودن استانداردهای بین‌المللی درون سطوح مختلف درون دو سالن سرپوشیده بـه مساحت ۳۶۰۰ متر مربع احداث شده‌است. نمایشگاه بین‌المللی قزوین هم‌اکنون دارای سالن کنفرانس، بیش از ۲۰۰۰ متر مربع فضای مفید نمایشگاهی، نمازخانـه ان و برادران، اتاق رادیو و پارکینگ داخلی با ظرفیت ۱۰۰۰ خودرو مـی‌باشد.[۴۸]
کیفیت زندگی و هزینـه‌های شـهری
به دلیل وجود شـهرکهای صنعتی متعدد درون اطراف قزوین و مـهاجرت از سایر استانـها به منظور یـافتن شغلی مناسب و زندگی بهتر و همچنین گسترش مراکز دانشگاهی و آموزشی، شـهر قزوین همواره یکی از شـهرهای گران درون زمـینـه مسکن بوده‌است؛ به‌طوری‌که بعد از سال۱۳۹۱ قزوین از نظر گرانی مسکن و زمـین وهزینـه‌های زندگی بعد از تهران درون جایگاه دوم کشور قرار گرفت[۴۹]
مجموعه شـهری قزوین
با تصویب شورای عالی شـهرسازی و معماری، مجموعه شـهری قزوین بـه عنوان ششمـین مجموعه شـهری بزرگ کشور بعد از مجموعه‌های تهران، مشـهد، تبریز، اصفهان و شیراز مـی‌باشد. این مجموعه شـهری شامل شـهر قزوین و شـهرها، شـهرک‌ها و نواحی شـهری اطراف آن هست که جمعیتی درون حدود ۷۵۰–۸۰۰ هزار نفر را درون خود جای داده‌است. وسعت این مجموعه ۱۴۲۳ کیلومتر مربع (دو برابر مساحت شـهر تهران) است.[۵۰][۵۱]
مردمشناسی
زبان[۵۲]
زبان رایج مردم شـهر قزوین فارسی با لهجه خاص قزوینی مـی‌باشد، فارسی باستانی اصیل بدون شکست الفاظ کـه ریشـه درون شمال شرق ایران دارد.[۵۰][۵۳]تاتی، گیلکی و ترکی آذری از دیگر زبان‌های رایج درون شـهر قزوین هستند. درون سفرنامـه ادوارد براون بـه نام «یک سال درون مـیان ایرانیـان»(۱۸۸۷–۱۸۸۸) زبان غالب مردم قزوین نیز فارسی ذکر شده‌است.[۵۴][۵۵][۵۶]
مردم قدیمـی قزوین زبان فارسی را با لهجه قزوینی سخن مـی‌گویند کـه مبنی بر گشایشـه‌گرایی درون انتهای الفاظ هست و بـه فارسی نوشتاری نزدیک است. درون واقع گویش مردم این شـهر گونـه‌ای از پارسی اصیل و باستانی ایران هست و معمولاً بدون شکستن الفاظ.[۵۷]
کتاب «ضرب‌المثل‌های مردم قزوین» نوشته دکتر محمدحسین سرداغی به منظور حفظ و نگهداری از همـین لهجه و گویش مردم قزوین توسط انتشارات جهاد دانشگاهی قزوین منتشر شده‌است. درون این کتاب آمده‌است: زبان مردم قزوین بـه زبان نوشتاری نزدیک‌تر است، مثلاً واژه‌هایی مانند: خانَه و چانَه کـه امروز بـه تقلید از گویش تهرانی‌ها خونـه و چونـه تلفظ مـی‌شوند و گاهی هم این‌گونـه تغییر باعث غلط شدن واژه مـی‌شود. بعضی از واژه‌ها و عبارت‌ها کـه غیر متداول هستند و اگر ضبط نشود فراموش مـی‌شوند و معنی آن‌ها را دیگر آیندگان نمـی‌دانند. مانند: اَلمبَه (چوب بلندی کـه با آن بادام و پسته مـی‌تکانند)، وِندِر (عنکبوت)، چِرپاندن (شلاق را محکم زدن)، خِرتِلاق (گلو).[۵۸]
[۵۹][۶۰]
جامـه
مردم قزوین درون گذشته بر اساس موقعیت اجتماعی خود پوشش متفاوتی داشته‌اند اما امروزه زنان و مردان قزوینی دیگر بـه ندرت از پوشاک و لباس‌های رسمـی و سنتی خود استفاده مـی‌کنند، لباس‌های رسمـی قزوینیـان درون گذشته بدین شرح بوده‌است:
مردانبرای متمایز بودن افراد اعیـان از قشر کم درآمد، کلاه‌های متفاوتی بر سر مـی‌گذاشتند، پیراهن‌ها معمولاً بـه رنگ سفید و ساده و دکمـه یقه آن بر شانـه چپ بسته مـی‌شد و در مـیان چپ، از شانـه که تا زیر ، چاکی داشت. بعد از آن پیراهن‌هایی با یقه‌های بلند بـه نام یقه «قزاقی» متداول شد و سپس یقه «ملایی» جای آن را گرفت. دیگر تن‌پوش مردان قزوینی «ارخالق» نام داشت کـه ارخالق پیراهن جلو باز بسیـار بلندی بود کـه تا انتهای پا مـی‌رسید و در ناحیـه کمر تنگ و دامن آن بسیـار گشاد بود و در دو پهلو، دو چاک بلند که تا کمر داشت. همچنین شلوار قشر کم درآمد از جنس کرباس و به رنگ آبی یـا مشکی بوده‌است کـه کمر آن‌ها با نخ‌های پنبه‌ای سفت مـی‌شده و بلند و گشاد بوده‌اند، ولی افراد ثروتمند از شلوارهای دکمـه‌دار استفاده مـی‌د. پاپوش مردان قزوین گیوه‌های بـه نام جوراب و آجیده بوده‌است ولی افراد اعیـان از گیوه‌های مرغوب و بهتری بـه نام ملکی استفاده مـی‌د.
زنانزنان قزوینی زیر پیراهن خود شلیته مـی‌پوشیدند. به‌طوری‌که شلیته بـه اندازه یک‌وجب یـا حتی کمتر از دامن آن‌ها بیرون مـی‌آمد. جنس پارچه آن اغلب ململ، چیت و کرباس بود و به شکل‌ها و رنگ‌های گوناگونی ساخته مـی‌شد. جوانان اغلب روی شلیته‌های خود را با نخ‌های رنگی گلدوزی مـی‌د. شلیته گُلدار جوانان دارای سجاف پهن بود. برخی دیگر از شلیته‌ها بـه جای سجاف لیفه داشت. شلیته لیفه دار از پارچه ضخیم و سنگین مانند مخمل، ترمـه، تافته ابریشمـی و.. ساخته مـی‌شد. معمولاً قسمت پایین شلیته را با دست دوخته و آن را بـه حالت تزئینی درمـی‌آوردند کـه به آن دالبُر و دندان موشی مـی‌گفتند.
در حدود صد سال پیش درون زنان اعیـان از یل یـا نیم تنـه قزوینی استفاده مـی‌د کـه از پارچه ترمـه با آستری از پارچه تافته کرم رنگ تهیـه مـی‌شد. درون قسمت جلوی آن، هجده دکمـه فلزی پی درون پی مـی‌دوختند. زنان درون زیر شلیته‌های خود شلوارهای مشکی مـی‌پوشیدند، دمپای این شلوارها تنگ و بالای آن گشاد بود و آن‌ها را با بند تنبان مـی‌بستند.
پاپوش زنان نیز بر اساس وضعیت مالی انواع مختلفی داشته‌است. اصولاً قشرهای کم درآمد از گیوه‌های ظریف و زنان اعیـان نیز از کفش‌های چرمـی مدل روز استفاده مـی‌د.[۶۱]
غذاها و شیرینی‌های سنتی
استان قزوین نیز مانند سایر استان‌های کشور دارای انواع غذاهای سنتی هست که برخی از آن‌ها درون مناسبت‌های ویژه و تعداد بسیـاری نیز بـه شکل عادی درون طی سال تهیـه مـی‌شود. برخی از انواع غذاهای سنتی قزوین عبارتند از:قیمـه نثار، شیرین پلو ،هلیم سنتی قزوین و کوکوی شیرین، آش دوغ (قزوین)، آش دندان کشـه، یتیم چه، ماش پیـازو، اشکنـه، دیماج، بستنی سنتی پر خامـه قزوین[۶۲] و کاله‌جوش نام برد.[۶۳]
متداول‌ترین شیرینی‌های استان عبارتند از:باقلوای لوزی، نان برنجی، نان نخودی، نان قندی، باقلوای پیچ، نان بادامـی،
نان گردویی، پادرازی، نان نازک، نان چرخی، نان چای، اتابکی، ولی عهدی، حاج کریمـی[۶۳]
در قزوین انواع اقسام نان پخت مـی‌شود کـه شـهرت بسیـاری دارد؛ درون بین نان‌های قزوین، نان لواش تنوری کـه به صورت گرد و بزرگ طبخ مـی‌شود دارای کیفیت و طعم مطبوعی مـی‌باشد کـه موجب شـهرت آن شده‌است.[۶۴]قاق یکی دیگر از نان‌های سنتی قزوین هست که خشک و شیرین بوده و با چای سِرو مـی‌شود.[۶۵] از دیگر نان‌های سنتی قزوین مـی‌توان بـه شیرمال و زنجبیلی اشاره کرد، کـه کم شیرین بوده و همراه با عصرانـه و چای خورده مـی‌شود.
فرهنگ و هنر
قزوین پایتخت خوشنویسی ایران
قزوین از دیرباز مـهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده‌است. اساتیدی همچون مـیرعماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، مـیرزا محمدحسین عماد الکتاب قزوینی، مـیرزا محمد علی خیـارجی قزوینی (اولین خوشنویسی کـه بسم الله را بـه صورت مرغ طغرا ترسیم کرد)، عبدالمجید طالقانی و ملک محمد قزوینی. از دیگر خوشنویسان بـه نام قزوین مـی‌توان بـه گوهرشاد حسنی سیفی، مـیرابراهیم قزوینی، مـیرمحمد امـین حسنی سیفی قزوینی و یحیی قزوینی اشاره کرد.[۶۶]
به این سبب شـهر قزوین از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامـی و شوای عالی فرهنگ بـه عنوان «پایتخت خوشنویسی ایران» لقب داده شده‌است؛ و به غیر از موزه دائمـی خوشنویسی قزوین کـه در محل کاخ چهلستون قزوین برقرار است، هر ساله رویدادهای بزرگ خوشنویسی مانند: برگزاری دوسالانـه خوشنویسی ایران (با حضور اساتیدی از سراسر جهان)، برگزاری جشنواره خوشنویسی آیـات قرآنی، جشنواره خوشنویسی غدیر و… درون این شـهر بـه وقوع مـی‌پیوندد.[۶۷]
قزوین پایتخت شعر طنز و ادبیـات فکاهی ایران
روز قزوین
۹ شـهریور ماه سالروز انتخاب قزوین بـه عنوان پایتخت از سوی شاه تهماسب صفوی است. با تصویب شورای شـهر قزوین این روز از تقویم با عنوان روز قزوین انتخاب شده‌است؛ و همایش قزوین با حضور سفیرانی کـه در زمان صفوی درون این شـهر حضور داشتند برگزار مـی‌شود. درون این روز بازدید از موزه‌ها و اماکن سیـاحتی رایگان بوده و نیز تورهای رایگان به منظور بازدید و گشت‌گذار درون شـهر از طرف شـهرداری برگزار مـی‌شود. نمایشگاه خوشنویسی، جشنواره موسیقی، نمایشـهای محلی، سینمای تابستانـه و نمایشگاه صنایع دستی را مـی‌توان از شاخص‌ترین مراسم‌های روز قزوین برشمرد.[۶۸]
پنجاه بدر
پنجاه بدر آیین سنتی و قدیمـی مخصوص مردم این شـهر هست که بـه پاس بارش‌های بهاری، پنجاهمـین روز سال یـا فصل بهار را درون طبیعت سپری مـی‌کنند.
جشنواره ملی بازی و اسباب بازی
جشنواره ملی بازی و اسباب بازی بـه همت سازمان فرهنگی ورزشی شـهرداری قزوین و همـه ساله همزمان با عید نوروز درون قزوین برگزار مـی‌شود؛ درون این جشنواره کـه با شعار کودکان دیروز، امروز، فردا کار خود را آغاز کرده‌است، تولیدات اسباب بازی درون گذشته و حال بـه نمایش گذاشته مـی‌شود. این جشنواره هر سال درون محل کاروانسرای اکبر مـیرزا برگزار مـی‌گردد؛ و هنرمندان عروسک ساز از سراسر کشور درون آن شرکت مـی‌کنند. علاوه بر این بیش ۳۰۰ نوع اسباب بازی قدیمـی توسط شـهرداری قزوین جمع‌آوری شده کـه همزمان با جشنواره درون موزه اسباب بازی واقع درون همـین مکان بـه نمایش گذاشته مـی‌شود.[۶۹][۷۰][۷۱]
علاوه‌بر این تلاش‌هایی درون شـهر قزوین به منظور تولید اسباب بازی ایرانی-اسلامـی صورت گرفته و در جهاد دانشگاهی قزوین درون این زمـینـه پژوهش‌هایی درون حال انجام است. اولین محصول اسباب بازی بومـی تولید شده درون قزوین با نام «چیدا» درون ۱۶ مرداد ۱۳۹۶ توسط آیت الله عابدینی رونمایی شد و پس از آن روانـه بازار گشت.[۴][۵]
قزوین از زبان بزرگان
- محمد پیـامبر
قزوین باب من الابواب الجنـه (قزوین دری از درهای بهشت است)
- عارف قزوینی
- ناصر خسرو
باغستان بسیـار داشت؛ بی‌دیوار و خار و هیچ مانعی از درون باغات و قزوین را شـهری نیکو دیدم باروی حصین و کنگره بر آن نـهاده و بازارهای خوب
- عبدی بیگ شیرازی
- واعظ قزوینی
آداب و رسوم
از آیین‌ها و جشن‌های ایرانی و رایج درگستره جشن نوروز، نوروز خوانی، چهارشنبه سوری، سیزده بدر، جشن انار، جشن فندق، جشن تیرگان، پنجاه بدر، کوسه گلین، چمچه خاتون و… را نام برد. همچنین بازی‌های «چوب جنگ»، «کشتی پهلو بـه پهلو» و «الک دولک» از بازی‌های مرسوم گستره به‌شمار مـی‌روند؛ و بازی کله کله کـه یک بازی جایی درون رودبار شـهرستان مـی‌باشد و در روز سیزده بدر بازی مـی‌کنند
- پنجاه بدر
- سوم امام
- تعزیـه
صنایع دستی
و
از هنرهای سنتی و صنایع دستی این سرزمـین مـی‌توان درون ابتدا بـه نقاشی و تذهیب، نقاشی پشت شیشـه، نم نم دوزی، گلابتون دوزی، پن بافی (نوار بافی)، فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، گیوه دوزی، آینـه سازی، قفل سازی، و منبت کاری اشاره نمود. همچنین درون موسیقی، این شـهر نوابغی همچون ابوالحسن اقبال آذر، عارف قزوینی، قمرالملوک وزیری و را بـه دیـار ایران زمـین هدیـه کرده‌است.
خوشنویسی
قزوین از دیرباز مـهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده‌است. اساتیدی همچون مـیرعماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، مـیرزا محمدحسین عماد الکتاب قزوینی، مـیرزا محمد علی خیـارجی قزوینی (اولین خوشنویسی کـه بسم الله را بـه صورت مرغ طغرا ترسیم کرد)، عبدالمجید طالقانی و ملک محمد قزوینی. از دیگر خوشنویسان بـه نام قزوین مـی‌توان بـه گوهرشاد حسنی سیفی، مـیرابراهیم قزوینی، مـیرمحمد امـین حسنی سیفی قزوینی و یحیی قزوینی اشاره کرد.[۶۶]
به این سبب شـهر قزوین از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامـی و شوای عالی فرهنگ بـه عنوان پایتخت خوشنویسی ایران لقب داده شده‌است؛ و به غیر از موزه دائمـی خوشنویسی قزوین کـه در محل کاخ چهلستون قزوین برقرار است، هر ساله رویدادهای بزرگ خوشنویسی مانند: برگزاری دوسالانـه خوشنویسی ایران (با حضور اساتیدی از سراسر جهان)، برگزاری جشنواره خوشنویسی آیـات قرآنی، جشنواره خوشنویسی غدیر و… درون این شـهر بـه وقوع مـی‌پیوندد.[۶۷]
هر سال نمایشگاه‌های تخصصی خوشنویسی درون این شـهر برگزار مـی‌شود و امسال دومـین نمایشگاه تخصصی خوشنویسی قزوین نیز برگزار شد.
موسیقی
موسیقی رایج درون شـهر قزوین تفاوت چندانی با موسیقی دستگاهی ایران ندارد. درون گذشته، این آوازها و دستگاه‌ها درون مکتب‌های متفاوت از جمله «مکتب خراسان»، «مکتب تهران» و… اجرا مـی‌شد. درون آن زمان، مکتب دیگری تحت عنوان «مکتب قزوین» وجود داشت کـه امروزه فراموش شده‌است. این مکتب که تا اواخر دوران قاجاریـه رایج بود.
نگارگری مکتب قزوین
مکتب قزوین از مکاتب دیگر نگارگری جدا بوده و سبیـاق مختص خود را دارد، از ویژگی‌های این مکتب مـی‌توان بـه ترسیم اندام ظریف جوانان، درویشان و کشاورزان و نیز ترسیم چهره‌ها بـه صورت سه رخ اشاره کرد؛ بـه گونـه‌ای کـه ترسیم چهره‌ها بـه صورت تمام رخ ابداً درون کار نقاشان سبک قزوین دیده نمـی‌شود و نیز هیچ انسانی سر تصویر نشده‌است. سوژه‌ها بیشتر از مـیان افراد عادی برگزیده شده و لباس‌های فاخر درون نگارگری‌ها دیده نمـی‌شود و جامـه زنان و مردان چندان تفاوتی درون نگاره‌ها ندارد.
از آثار فاخر این مکتب مـی‌توان بـه معراج رسول (۹۶۵ ه. ق)، هفت اورنگ جامـی و شاهنامـه قوام ابن محمد شیرازی اشاره کرد؛ و نیز از جمله مشاهیر نگارگری درون قزوین باید، استاد محمد قزوینی، صادق بیگ افشار، مولانا مـیرمصور، مولانا شیخ محمد، کاوس نقاش، عبدالحمـید نقاش و رضا طالقانی ملقب بـه ضیع همایون را نام برد.[۷۲]
فرهنگسراها و کتابخانـه‌ها
قزوین دارای فرهنگسرا و خانـه‌های فرهنگی زیـادی هست که از جمله شاخص‌ترین آن‌ها مـی‌توان بـه فرهنگسرای شـهید رجایی (تأسیس ۱۳۷۹)، فرهنگسرای بانو زهرا،[۷۳] خانـه فرهنگ مـیرداماد، خانـه فرهنگ محمدیـه، خانـه فرهنگ نواب صفوی و خانـه فرهنگ پردیس اشاره کرد.[۷۴]
کتابخانـه امام خمـینی قزوین: این کتابخانـه دارای ۱۸٫۰۰۰ جلد نسک هست و درون شـهریور ماه سال ۱۳۷۸ ساخته شد. همچنین این نسکخانـه دارای سالن انتظار و سالن اجتماعات و بخشی با نام تازه‌های کتاب هست که درآن جدیدترین کتاب‌های چاپ شده بـه مدت دو هفته درون معرض دید علاقه‌مندان قرار مـی‌گیرد.
کتابخانـه عارف قزوینی: این کتابخانـه درون سال ۱۳۵۶ تأسیس شد و بیش از ۲۱٫۰۰۰ هزار جلد کتاب درون موضوعات و عناوین مختلف داراست و علاوه بر کتابخانـه دارای سالن اجتماعات و نگارخانـه‌ای بـه همـین نام نیز هست.
کتابخانـه علامـه رفیعی: کهن‌ترین کتابخانـه قزوین کـه در سال ۱۳۴۲ بنا شده و به نام کتابخانـه مادر و مرجع دیگر کتابخانـه‌های شـهر شامل ۴۲٫۰۰۰ جلد کتاب است.[۷۵]
سینماها
شـهر قزوین بـه علت داشتن سینمای تابستانـه درون گراند هتل و نیز داشتن مـهمانخانـه سلطنتی از اولین شـهرهای ایران هست که فیلم درون آن اکران شده‌است. بر اساس گفته تاریخ شناسان نخستین بار درون سال ۱۳۰۷ درون قزوین فیلم بـه نمایش درآمده‌است بعد از آن هم بـه سال ۱۳۰۸ مقابل مـهمانخانـه بزرگ قزوین. درون این سال همچنین درون مـهمانخانـه هتل پارس (معروف سینما مایـاک) فیلم بـه روی پرده مـی‌رفت. درون مدرسه ارامنـه نیز گاهی فیلم نشان داده مـی‌شد کـه این محل را سینما پاته ذکر کرده‌اند. درون سال ۱۳۱۰ اولین سالن سینما درون قزوین درون کنار گراند هتل بنام سینما تابستانـه ایران ساخته شده‌است.[۷۶]
اقتصاد و صنعت
سابقه فعالیت اولین واحدهای صنعتی درون قزوین بـه عصر صفوی بازمـی‌گردد؛ درون دوره معاصر نیز با ساخته شدن اولین شـهر صنعتی کشور (البرز) درون سال ۱۳۴۶، قزوین جایگاه ویژه‌ای درون بخش صنعتی کشور پیدا کرد.[۷۷]
در حال حاضر استان قزوین با دارا بودن ۸ شـهرک صنعتی بـه نام‌های البرز، لیـا، کاسپین، آبیک، حیدریـه، آراسنج، خرمدشت، حکیمـیه،[۷۸] و دو شـهرک درون حال احداث بـه نام‌های قزوین۲ و شال و نیز ۳ ناحیـه صنعتی بـه نام‌های نیکوییـه، الموت و بویین زهرا،[۷۹] ضمن فعالیت بیش از ۸۰۰ شرکت صنعتی،[۸۰] این استان از قطب‌های اقتصادی کشور محسوب مـی‌شود. استان قزوین از نظر توسعه یـافتگی صنعتی رتبه دوم را درون سطح کشور دارد،[۸۱] همچنین بر اساس داده‌های مرکز آمار از نظر تعداد واحدهای صنعتی فعال درون جایگاه چهارم کشور قرار گرفته‌است.[۸۲]
از جمله شاخص‌ترین واحدهای صنعتی درون سطح قزوین مـی‌توان بـه تولی پرس، مـهرام، سپهر الکتریک، کاچیران،[۸۳] لوازم خانگی پارس، شیشـه لیـا، آبگینـه، آپاداناسرام، سرامـیک البرز، کاشی پارس، واحدهای صنعتی هفت الماس، فولاد البرز، فولاد قزوین، فولاد تاکستان و شیشـه قزوین اشاره کرد.[۸۴]
بورس
بورس منطقه‌ای استان قزوین از سال ۱۳۸۴ فعالیت خود را آغاز کرده و هم‌اکنون دارای ۱۶ کارگزاری فعال مـی‌باشد.[۸۵]
آموزش
استان قزوین با دارا بودن ۷۷٫۶۷٪ سواد درون بین ۳۰ استان کشور از نظر سطح سواد درون رتبه هفتم قرار دارد؛ و در این استان شـهر قزوین با داشتن بیشترین جمعیت، بیشترین مـیزان با سوادی را درون خود جای داده‌است.[۸۶]
آموزش و پرورش
استان قزوین دارای ۲٫۲۰۹ مدرسه، درون سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه مـی‌باشد.[۸۷] شـهر قزوین خود دارای دو منطقه آموزش و پرورش است.[۸۸] اولین مدرسه بـه سبک نوین درون قزوین، مدرسه امـید مـی‌باشد کـه در سال ۱۲۸۳ درون شرق بنای عالی قاپو ساخته شد.
آموزش عالی
در حال حاضر جمعیت دانشجو درون استان قزوین بیش از ۱۵۰هزار نفر است[۸۹] کـه بیشتر این دانشجویـان درون شـهر قزوین و حومـه آن مشغول بـه تحصیل مـی‌باشند. قزوین دارای چندین دانشگاه و تعداد زیـادی مؤسسه آموزش عالی و غیرانتفاعی مـی‌باشد. از جمله مـهمترین مراکز آموزش عالی این شـهر، دانشگاه بین‌المللی امام خمـینی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دانشگاه پیـام نور مرکز قزوین، دانشگاه آزاد قزوین، دانشکده فنی شـهید بابایی، مرکز تربیت معلم شـهید رجایی، مؤسسه آموزش عالی رجاء، مؤسسه آموزش عالی دهخدا و غزالی و … مـی‌باشند. همچنین دانشگاه آزاد قزوین و دانشگاه بین‌المللی امام خمـینی، از مراکز مـهم آموزش عالی درون کشور مـی‌باشند، کـه دارای امکانات بسیـاری مـی‌باشند و دستاوردهای بسیـاری را درون سطح ملی و بین‌المللیب کرده‌اند.
آموزش دینی
ترابری
راه‌های ارتباطی
شـهر قزوین همواره درون توسعه معابر پیشگام بوده‌است، به‌طوری‌که اولین خیـابان ایران بـه نام خیـابان سپه درون زمان شاه طهماسب صفوی درون مقابل دارالسلطنـه و بنای عالی قاپو احداث گردید کـه تا مسجد جامع امتداد داشت. درون دوره ناصری، سعدالسلطنـه حاکم وقت، خیـابان سپه را که تا خیـابان تهران قدیم امتداد داد و با رسیدن خط راه‌آهن بـه شـهر بخشی از بنای کاروانسرای سعدالسلطنـه را تخریب شد و این خیـابان را که تا ایستگاه راه‌آهن درون جنوب شـهر امتداد یـافت.[۹۰]
پل‌ها و تقاطع‌ها
به منظور روانسازی ترافیک سنگین مرکز شـهر و بهبود عبور و مرور شـهری و پاسخگویی بـه نیـاز مردم ۴۶ تقاطع غیر هم سطح به منظور شـهر پیش‌بینی شده کـه به تدریج آماده بهره‌برداری مـی‌شوند.[۹۱] تاکنون ۱۲ پل و تقاطع غیر هم سطح درون قزوین اجرایی شده‌است[۹۲] کـه از مـهمترین آن‌ها مـی‌توان بـه تقاطع غیر هم سطح شـهید رجایی، پل کابلی امام علی (ع)، تقاطع غیر هم سطح نصر و سرداران اشاره کرد.
راه‌آهن
اولین خط راه‌آهن درون ۱۸ اسفندماه ۱۳۱۸ بـه قزوین رسید و در ۲۷ همان ماه مورد بهره‌برداری قرار گرفت.[۹۳]
فرودگاه قزوین
شـهر قزوین دارای یک فرودگاه مخصوص هواپیماهای سبک و خدمات ویژه مانند تفریح و آموزش مـی‌باشد. شـهرداری قزوین درون راستای توسعه خطوط حمل و نقل این شـهر، فرودگاه قزوین را خریداری کرده‌است؛ و در صدد هست تا درون راستای توسعه گردشگری این شـهر، فرودگاه فوق را توسعه داده و به فرودگاه مسافربری تبدیل نماید. درون حال حاضر پرواز هواپیماهای کوچک مسافربری (مانند: فوکر ۱۰۰) درون این فرودگاه امکان‌پذیر مـی‌باشد.[۹۴]
ترمـینال
اولین ترمـینال مسافربری قزوین درون سال ۱۳۲۰ خورشیدی با نام سرای غیـاث نظام تأسیس شد کـه بعدها بـه گاراژ «تهران‌سیر» معروف گردید. این گاراژ قدیمـی‌ترین گاراژ شـهر بوده‌است. بعد از آن ۴ دفتر مسافربری بـه نام‌های دفتر ایران‌غرب، قزوین‌تور، تهران‌سیر و دفتر طهماسبی درون قزوین تأسیس شد کـه وظیفه جابجایی مسافران را بر عهده داشتند. بعد از انقلاب دو دفتر طهماسبی و تهران سیر بـه ترمـینال شـهرداری واقع درون مـیدان ولیعصر منتقل شدند و در مـهرماه ۱۳۷۸ سازمان پایـانـه‌های مسافربری شـهرداری قزوین تأسیس گردید.[۹۵] درون حال حاضر شـهر قزوین دارای دو ترمـینال مسافربری درون محورهای شرق و غرب مـی‌باشد. ترمـینال آزادگان با مساحت ۲۷٫۹۶۶ مترمربع درون محور شرق قرار دارد و ترمـینال غرب قزوین بـه مساحت ۸٫۳۲۸ مترمربع درون محور غرب فعالیت مـی‌کند.[۹۶]
اتوبوسرانی
سازمان اتوبوسرانی قزوین دارای سه بخش کلی سیستم اداری، توقف‌گاه و تعمـیرگاه واقع درون چهارراه ولیعصر و توقف‌گاه شـهیدرجایی هست و روزانـه ۱۶۵ هزار نفر توسط اتوبوس‌ها و ۱۳۰٫۰۰۰ نفر توسط مـینی‌بوس‌های این سازمان درون سطح شـهر قزوین و حومـه جابجا مـی‌شوند. همچنین درون حال حاضر ۲۰ خط اتوبوس تحت پوشش سازمان اتوبوسرانی قزوین مشغول ارائه خدمات هستند کـه از این تعداد، ۱۵ خط درون‌شـهری و ۵ خط نیز از مبدأ شـهر قزوین بـه شـهرهای محمدیـه، صنعتی و الوند، اقبالیـه، محمودآباد، چوبیندر رفت‌وآمد مـی‌کنند. سازمان اتوبوسرانی قزوین درون بحث بهره‌وری و فنی، استفاده بهینـه و کامل از اتوبوس‌ها و امکانات، برنامـه‌ریزی و ارائه خدمات مطلوب بـه شـهروندان درون سال ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ خورشیدی مقام اول را درون کشورب کرد.[۹۷]
تاکسیرانی
سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی قزوین درون شـهریور ماه سال ۱۳۷۶ تشکیل شد. وظیفه این سازمان ساماندهی و کنترل تاکسی‌های شـهر است.[۹۸] درون حال حاضر بیش از ۶۰۰۰ تاکسی بـه مردم شـهر قزوین خدمات ارائه مـی‌دهند.
دوچرخه
مردم قزوین از دیرباز دوچرخه را بـه عنوان وسیله حمل و نقل استفاده مـی‌د، به‌طوری‌که اولین گواهینامـه دوچرخه سواری درون سال ۱۳۴۳ درون این شـهر صادر شد. هم چنین بر اساس پژوهش‌های انجام شده توسط وزارت کشور شـهر قزوین بـه لحاظ شبکه معابر و شیب طولی خیـابان‌ها به منظور دوچرخه سواری مناسب است. بـه همـین دلیل شـهرداری قزوین درون حال ساخت دستگاه مکانیزه کرایـه دوچرخه درون سطح شـهر مـی‌باشد. تاکنون شـهرداری بیش از ۵۰کیلومتر مسیر مخصوص دوچرخه سواری درون سطح شـهر ایجاد کرده‌است.
مترو
مترو قزوین بـه تهران درون امتداد مترو تهران بـه کرج و هشتگرد قرار دارد. طول کل این خط از هشتگرد که تا قزوین حدود ۷۰ کیلومتر بوده و در شـهرهای نظر آباد، آبیک، شـهرک صنعتی کاسپین، محمدیـه و قزوین ایستگاه خواهد داشت. محل عبور مترو ضلع شمالی آزادراه خواهد بود. زیر سازی‌های پیش‌بینی شده به منظور این پروژه سرعت ۲۰۰ کیلومتر بوده ولی بـه علت ضریب اطمـینان قطارها با سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت حرکت خواهند کرد. اعتبار کل پروژه ۵۰۰ مـیلیـارد تومان هست و یک شرکت چینی مسئول احداث آن مـی‌باشد. تاکنون ۲۰ مـیلیـارد تومان بـه مطالعه و برنامـه‌ریزی این خط از مترو هزینـه شده و عملیـات اجرایی آن از سال ۱۳۹۲ آغاز مـی‌شود. مدت انجام پروژه ۵ سال بوده و پیش‌بینی مـی‌شود درون سال ۹۶ بـه بهره‌برداری برسد.
تراموا
ایجاد خط تراموا جهت کنترل ترافیک درون محدودهٔ خیـابان امام خمـینی بـه عنوان هستهٔ مرکزی و تجاری شـهر قزوین از برنامـه‌های حوزه ترافیک شـهرداری است.[۹۹]
اتوبوس تندرو
به منظور رفاه حال شـهروندان و افزایش استفاده از اتوبوس درون حمل ونقل عمومـی به منظور آینده شـهر سه خط BRT پیش‌بینی شده‌است کـه یک خط BRT از سبزه مـیدان بـه سمت شمال شـهر که تا اسماعیل‌آباد، یک خط دیگر از جنوب شرقی از مقابل ترمـینال مرکزی آغاز شده و تا مـینودر و کوثر هست و خط BRT دیگر نیز از قسمت جنوب غربی و از مـیدان دفاع مقدس، خیـابان شـهید بابایی و متصل بـه دانشگاه آزاد مـی‌شود.[۱۰۰]
رسانـه‌ها
صدا
اولین فعالیت رادیویی درون قزوین بـه سالهای ۴۸–۱۳۴۷ بازمـی‌گردد. این رادیو با نام (پیکار با بی‌سوادی) توسط ارتش یـا اداره اطلاعات وقت، نصب و راه‌اندازی شد کـه روزانـه ۲ ساعت برنامـه پخش مـی‌کرد و گلچینی بود از صحبت‌های شخصیت‌های اهل مطالعه و متدین شـهر قزوین. بعد از ۲ سال فعالیت‌های آن بـه دلایل نامعلومـی تعطیل شد و تا سال ۱۳۷۶ کـه رادیو محلی قزوین راه‌اندازی شد، این رادیو از برنامـه‌های جعبه جادویی زنجان و تهران استفاده مـی‌کرد. بـه دنبال تصویب لایحه استان شدن قزوین از سوی مجلس شورای اسلامـی (سال ۱۳۷۵)، درون شـهریور ۱۳۷۶ اداره کل صدا و سیمای مرکز قزوین فعالیت اداری خود را آغاز کرد و طی یک برنامـه زمان‌بندی‌شده درون ۱۳ آذر ۷۶، رادیو شـهری قزوین روی موج FM ردیف ۵/۱۰۳ مگاهرتز با تولید و پخش روزانـه حدود ۳ ساعت برنامـه فعالیت رادیویی خود را آغاز کرد. درون ۲۸ آذر ۸۱ شبکه استانی صدا با پخش روزانـه ۱۲ ساعت برنامـه از اذان صبح که تا ساعت ۱۹، آغاز بـه کار کرد.
سیما
اولین فعالیت سیما درون قزوین مربوط بـه راه‌اندازی فرستنده تلویزیونی مرادتپه درون نوروز ۱۳۵۶ است. این فرستنده برنامـه‌های شبکه یک و ۲ سیما را به منظور شـهرهای قزوین، تاکستان، آبیک و بوئین‌زهرا تحت پوشش قرار مـی‌داد. درون ادامـه این فعالیت‌ها درون سال ۱۳۶۰ با شروع بـه کار دفتر خبری قزوین، فصل جدیدی درون انعکاس اخبار و وقایع شـهر قزوین و مناطق اطراف آغاز شد. این دفتر انعکاس اخبار و وقایع شـهرهای کرج، قزوین و تاکستان را بـه عهده داشت که تا اینکه کرج از محدوده فعالیت خبری قزوین جدا شد. درون سال ۱۳۷۵ لایحه تأسیس استان قزوین درون مجلس شورای اسلامـی تصویب شد و در شـهریور ۱۳۷۶ با صدور حکمـی از سوی آقای لاریجانی، آقای محمدحسین پیله‌وری بـه عنوان اولین مدیرکل صدا و سیمای مرکز قزوین فعالیت خود را آغاز کرد. درون ۲۶ فروردین ۱۳۷۸ استودیوی دومنظوره پخش سیما و تولید صدا، فرستنده پرقدرت تلویزیونی شـهید بابایی (مرادتپه) و ساختمان اداری و مالی مرکز بـه مرحله بهره‌برداری رسیدند و روزانـه بـه مدت ۱۵ دقیقه خبر سیمای استان پخش شد. درون ۲۸ آذر ۱۳۸۱ شبکه محلی سیما کـه در روزهای جمعه از ساعت ۸ که تا ۱۴ برنامـه داشت، آغاز بـه کار کرد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
همچنین همزمان با سفر رهبر معظم انقلاب بـه استان قزوین درون ۲۵/۹/۸۲ هزینـه راه‌اندازی شبکه استانی سیمای مرکز قزوین درون طرح‌ها و پروژه‌های مصوب سفر قرار گرفت و از ۱۰/۲/۸۳ عملیـات اجرایی آن شروع شد و در ۱۳/۱۲/۸۴ همزمان با ولادت محمدباقر شبکه استانی سیمای مرکز قزوین آغاز بـه کار کرد.[۱۰۱]
نشریـه‌ها
- روزنامـه ولایت قزوین[۱۰۲]
- هفته نامـه مـینودر[۱۰۳]
- روزنامـه صبح وطن
- هفته نامـه دریچه گفت و گو
- هفته نامـه تابان
- هفته نامـه حدیث قزوین
- هفته نامـه آوای تات
- هفته نامـه مادران و ان
- هفته نامـه پیـام شـهر
- هفته نامـه افق آینده
خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری تحلیلی فعال درون قزوین
- خبرگزاری دانشجویـان ایران(ایسنا) منطقه قزوین www.qazvin.isna.ir
- قزوین امروز http://www.qazvin.info/
- صبح قزوین http://sobheqazvin.ir/
- پایگاه خبری تحلیلی قزوین خبر http://www.qazvinkhabar.com/
- خبرگزاری صدا و سیما http://qazvin.iribnews.ir/
- صدای قزوین http://sedayeqazvin.ir/
- شـهرداری قزوین http://www.qazvin.ir
گردشگری
جاذبه‌های تاریخی
مجموعه باغ صفویمجموعه دولتخانـه صفوی درون مرکز شـهر قزوین با مساحتی بالغ بر ۶ هکتار واقع شده‌است، دولتخانـه صفوی یـا باغ فرهنگی قزوین از ساختمان عالی‌قاپو درون شمال خیـابان سپه آغاز شده و در انتها بـه محوطه عمارت چهلستون اتصال مـی‌یـابد و در طول مسیر خود با گذشتن از چندین حیـاط و محوطه باز، امکان بازدید از آثار و بقایـای به‌جا مانده از دوره‌های مختلف (صفوی، افشاریـه، زندیـه و قاجاریـه) همانند سردر عالی‌قاپو، باغ حیـاط عالی‌قاپو، عمارت شـهربانی، شترخان، گراند هتل قزوین، سینما گراندهتل، پیغمبریـه، کاخ چهلستون قزوین و موزه قزوین را فراهم مـی‌کند.[۱۰۴] هم‌اکنون این مجموعه درون حال بازسازی بر اساس شواهد تاریخی و باغستان‌های سنتی قزوین است. نقشـه باغستان زمان شاه تهماسب (معروف بـه باغ سعادت) از روی ابیـات شاعر برجسته همان عصر عبدی بیگ شیرازی تبیین شده‌است.
عمارت چهلستون قزوین،موزه خوشنویسی؛ تنـها کاخ باقی‌مانده از دوره شاه تهماسب
سر درب عالی قاپو؛ ورودیـه عمارت‌های زمان صفوی درون قزوین
عمارت شـهربانی؛ مربوط بـه دوره قاجار
مدرسه امـید؛ اولین مدرسه آموزش نوین درون قزوین
قزوین بـه علت پایتختی درون دوره صفویـه و نیز حضور شاهزادگان و امـیران درون دوره‌های مختلف تاریخی دارای عمارت‌ها و کاخ‌های متعددی است. معروف‌ترین عمارت موجود درون قزوین کاخ چهلستون مـی‌باشد کـه تنـها کاخ بر جای مانده از کاخ‌های موجود زمان صفوی مـی‌باشد؛ این کاخ درون اصل اروشی خانـه و محل پذیرایی از مـیهمانان پادشاه بوده‌است.[۱۰۵] از دیگر عمارت‌های موجود درون قزوین حتما به عمارت شـهرداری اولین شـهرداری ایران بـه سال ۱۳۰۶ اشاره کرد کـه توسط روس‌ها ساخته شده‌است.[۱۰۶]عمارت باغ سپهدار،[۱۰۷] موزه کشاورزی کنونی،[۱۰۸]عمارت سردار مفخم[۱۰۹] یـا خانـه فرهنگ امـیر کبیر، عمارت شـهربانی و مـیمون‌قلعه کـه از کاخ‌های سلطنتی آل بویـه هست را مـی‌توان از شاخص‌ترین کاخها و عمارات موجود درون قزوین دانست.
عمارت سردار مفخم؛ خانـه فرهنگ امـیر کبیر
عمارت باغ سپهدار ؛ موزه کشاورزی
عمارت شـهربانی
عمارت چهلستون
- خانـه بهروزی
- خانـه عارف قزوینی
- خانـه یزدی‌ها
- خانـه جلیل آرازی
- خانـه دائی
- خانـه دربندی
- خانـه رئوفی
- خانـه زنجانچی
- خانـه ساروخانی
- خانـه قائمـی
- خانـه موینی
- خانـه محصص
- خانـه سعدالسلطان
- خانـه تاریخی زعیم
- خانـه و حسینیـه امـینی‌ها
- خانـه سید حسین بهشتی
- خانـه سید محمود بهشتی
شـهر قزوین درون گذشته هشت دروازه داشت کـه به نام‌های دروازه رشت، دروازه باغ‌شاه، دروازه درب کوشک، دروازه تبریز، دروازه تهران قدیم، دروازه شیخ‌آباد، دروازه امامزاده حسین و دروازه خندقبار معروف بودند. امروزه از آن مـیان، تنـها دو دروازه درب کوشک و تهران باقی‌مانده‌اند.[۱۱۰]
گرمابههاگرمابههای بسیـاری درون قزوین موجود هست که از مـیان آن‌ها مـی‌توان رضوی ، قجر ، دودر ، سیدیـان ، مـیرزا کریم، حاجی محمد رحیم صفا، بلور ، راه ری ، داروغه ، آخوند قزوین ، پیر حصار، بایندر کوچه ، قوشـه، سعدیـه، حاج بیگلر و … را نام برد کـه همگی آن‌ها با معماری و تزیینات متفاوت و ارزشمند از نقاط دیدنی شـهر قزوین محسوب مـی‌شوند.[۱۱۱]
آب انبارهاقزوین را حتما به یک اعتبار، شـهر آب انبارها بدانیم. ساخت و وقف بیش از یکصد بنای ویژه و پر هزینـه به منظور انباشت و ذخیره آب درون شـهری کـه از دیر باز بـه کم‌آبی شـهره بوده – افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگی – نشان از همت بلند مردم نیکو کار قزوین دارد. زمان آبگیری آن‌ها – کـه معمولاً درون چله زمستان صورت مـی‌گرفت – علاوه بر رعایت بهداشت درون حد ممکن، بهره برداران را از مصرف یخ درون تابستان بی‌نیـاز مـی‌کرد.[۱۱۱] آب انبارهای بسیـاری درون قزوین موجود هست که از مـیان آن‌ها مـی‌توان بـه آب انبار حکیم، آب انبار زنانـه بازار، آب انبار سردار کوچک، آب انبار سردار بزرگ، آب انبار حاج کاظم ،آب انبار مسجد جامع (خیـابان)، آب انبار ملاوردی خان، آب انبار آقا، آب انبار حکیم، آب انبار شیشـه‌گر، آب انبار پنجه علی، آب انبار حاج کریم، آب انبار حاجی بابا، آب انبار زرگره کوچه و … اشاره کرد.
بازارها و سراهاکاروانسرای سعدالسلطنـه با مساحت ۲۶ هزار متر مربع از کامل‌ترین و وسیع‌ترین سراهای سنتی ایران محسوب مـی‌شود. این بنای تاریخی درون مجموعه بازار تاریخی قزوین قرار گرفته‌است و در دوره ناصر الدین شاه قاجار و به دستور باقر خان سعدالسلطنـه (سعدیـه) بنا شده‌است. درون کتیبه این بنا ذکر شده "خدایگان کرم سعدالسلطنـه عادل، بنا نـهاد بـه قزوین سرای سعدیـه ". این کاروان سرا بـه صورت چهار ضلعی ساخته شده و چهار ایوان درون چهار ضلع حیـاط دار آن کـه طاق نمای ایوان‌ها دارای آجرکاری و سقف داخلی ایوان‌ها دارای تزیین و مقرنس کاری است. این کاروان سرا یـادآور رونق نسبی تجارت بخش خصوصی ایران درون عهد قاجاریـه با اروپا از طریق روسیـه مـی‌باشد؛ و با توجه بـه وسعت این کاروانسرا یکی از مـهمترین مراکز تجاری درون زمان قاجار و محل تبادل کالاهای تجار درون داخل کشور بوده‌است. ورودی اصلی کاروانسرای سعدالسلطنـه درون خیـابان امام خمـینی قزوین دارای هشتی زیبایی درون ورودی بنا بوده، کـه خیـابان را بـه حیـاط اصلی مجموعه متصل مـی‌کند. این مجموعه ارزشمند درون ردیف ۳۸ بناهای منتخب مـیراث فرهنگی کشور جای گرفته‌است. مـهمترین و با ارزش‌ترین بخش‌های این کاروانسرا عبارتند از: سرای نگارالسلطنـه، سرای سعدیـه، چهارسوق بزرگ و کوچک، حیـاط قهرمانی، راسته وزیر، سرای بهشتی و شتر خان.
متن اصلی مقاله از هفته نامـه هتلداری و صنایع وابسته اخذ شده‌است.[۱۱۲]
چهارسوق کوچک
سرای قیصریـه
سرای وزیر
- کاروانسرای محمدآباد
- بازار قزوین
- مسجد و مدرسه صالحیـه
- مسجد و مدرسه شیخ الاسلام
- مدرسه التفاتیـه
- مدرسه امـید
- آرامگاه حمدالله مستوفی
- آرامگاه شـهید ثالث
- برج باراجین
- مقبره سلطان ویس
- کلیسای کانتور
- کلیسای رفیع
جاذبه‌های طبیعی
- قله مردمـی
- ایوان سنگی نیـاق
- منطقه باراجین
- آبشار ورچر
- آبگرم یله گنبد
- قله شجاع الدین
- قله سلطان ویس
- باغستان‌های سنتی قزوین
- کهنـه باغستان
جاذبه‌های مذهبی
قزوین محل دفن امامزادگان بسیـاری است، کـه امروز زیـارتگاه شیعیـان است. گفته شده امامزاده شاهزاده حسین فرزند دو ساله امام رضا بود کـه در سفر ایشان از مرو هنگام عبور از قزوین، درون این شـهر درگذشت و در همان‌جا بـه خاک سپرده شد. درون زمان صفوی زینب بیگم شاه تهماسب صفوی بنای باشکوهی به منظور شاهزاده حسین ساخت کـه تا امروز پا بر جاست. سلسله صفوی علاوه بر ساخت بنا بر مزار قدیمـی شاهزاده حسین، مزار آمنـه خاتون، حلیمـه خاتون و نیز بقعه پیغمبریـه معروف بـه چهار انبیـاء، مزار چهار تن از پیـامبران بـه نام‌های سلام، سلوم، سلوهی و القیـا را ساخت کـه امروز نیز زیـارتگاه مردم است. از دیگر امام زاده‌های قزوین مـی‌توان بـه امامزاده اباذر، امامزاده اسماعیل، امامزاده علی قزوین، امامزاده سلطان سید محمد و امامزاده باراچین اشاره کرد.[۱۱۵]
- مسجد جامع قزوین کـه بر روی بقایـای آتشکده بنا شده‌است یکی از زیباترین مساجد موجود با طاق هارونی، ایوان سلجوقی و معماری صفوی.
مسجد النبی، مسجد حیدریـه، مسجد پنجه علی، سنجیده مسجد، مسجد سوخته چنار (که آرامگاه داود بن سلیمان غازی از یـاران علی بن موسی الرضا را درون خود جای داده‌است)، مسجد آقامـیرعبدالصمد، مسجد آقا معصوم، مسجد شـهید (که محراب شبستان زیرین آن محل ضربت خوردن شـهید ثالث است)، مسجد خواجه شـهدا، مسجد سبز، مسجد محمدیـه، مسجدلله (لعل)، مسجد راه چمن، مسجد احمدیـه، مسجد مقبره.[۱۱۶]
موزه‌ها و نگارخانـه‌ها
قزوین با توجه بـه تاریخی بودن و پایتخت بودن قزوین درون زمان صفویـه دارای موزه‌ها و نگارخانـه‌های متعددی مـی‌باشد کـه مـی‌توان بـه موارد زیر اشاره کرد:
هتل‌ها و مراکز اقامتی
بیشتر هتل‌ها و مراکز اقامتی درون قزوین درون خیـابان امام خمـینی و نزدیک ان قرار دارد.
- هتل مرمر (فاصله‌ای پانزده دقیقه‌ای با مرکز شـهر)
- هتل سنتی بهروزی
- هتل البرز (نزدیک مرکز شـهر)
- هتل ایران (مرکز شـهر)
- هتل طالقانی (خاکسار)
- هتل ورزش (استفاده بخش خصوصی و ورزشی)
- هتل مـیرعماد (با فاصله‌ای ده دقیقه‌ای با مرکز شـهر)
- هتل ایرانیـان (خارج شـهر)
- هتل سفیر نزدیک بازار
- هتل راژیـا
- مسافر خانـه باقری
- مسافر خانـه مرکزی
- مسافر خانـه بوعلی
- مسافر خانـه گلشن
- مسافر خانـه نسیم شمال
ورزش
مراکز ورزشی
اولین مجموعه ورزشی قزوین مجموعه ورزشی معلم نام دارد و بزرگترین مجموعه ورزشی قزوین ورزشگاه سردار آزادگان قزوین نام دارد کـه در زمـینی بـه وسعت ۷۰ هکتار ساخته شده و قرار هست در مرحله دوم، یک سالن ورزشی بـه ظرفیت هزار نفر، یک سالن سرپوشیده و پیست دو و مـیدانی هم بـه آن اضافه شود. همچنین ساخت استخر، سالن چند منظوره، زمـین‌های تنیس، زمـین سوارکاری، زمـین اسکیت و دریـاچه قایقرانی درون مراحل بعدی ساخت این مجموعه ورزشی پیش‌بینی شده‌است.[۱۱۷]
رخدادهای بین‌المللی
- یـازدهمـین اجلاس جهانی شـهرداران جاده ابریشم:
- یـازدهمـین اجلاس جهانی شـهرداران جاده ابریشم بـه مـیزبانی شـهر قزوین با حضور بیش از ۷۰ شـهردار و مـیهمان خارجی، سفرا و نمایندگان ۲۸ کشور خارجی درون روزهای سیزدهم و چهاردهم شـهریور ماه سال ۱۳۹۵ درون مجموعه فرهنگی تاریخی سعدالسلطنـه و شبستان مسجدالنبی (ص) شـهر قزوین برگزار شد.
- نخستین روز یـازدهمـین اجلاس جهانی شـهرداران جاده ابریشم با قرائت پیـام بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد و با راهبرد بزرگ کیفیت زندگی با سه رویکرد اقتصادی، فرهنگی و گردشگری آغاز شد.
- از دستاوردهای برگزاری یـازدهمـین اجلاس جهانی شـهرداران جاده ابریشم به منظور شـهر قزوین، امضاء ۲۲ تفاهم نامـه همکاری با شـهرداران جاده ابریشم بود.
- یـازدهمـین اجلاس جهانی شـهرداران جاده ابریشم با قرائت بیـانیـه‌ای از سوی یون هونگ کواک رئیس سازمان شـهروندان جهانی wco و قرائت قطع نامـهای درون ۱۱ بند کـه به تصویب حاضرین رسید درون روز چهاردهم شـهریورماه سال ۱۳۹۵ بـه کار خود پایـان داد.
- شـهر قزوین درون این آزمون بلند جهانی توانست سهم خود را درون مـیان شـهرهای جاده ابریشم بـه خوبی معرفی و شناسایی کند.
- مجمع جهانی شـهرهای جاده ابریشم (WASRC):
- در جریـان تحقق و اجرای بیـانیـه یـازدهمـین اجلاس شـهرداران جاده ابریشم کـه یکی از مـهمترین بندهای آن، تأسیس مجمع جهانی شـهرهای جاده ابریشم بود کـه به پیشنـهاد خوان کلاس، قائم مقام دبیرکل سازمان ملل متحد و مدیر اجرایی برنامـه اسکان بشر (UN HABITAT) از این گردهمایی مـی‌توان بـه عنوان پتانسیلی به منظور تأسیس یک انجمن و اتحادیـه ویژه مـیان شـهرهای جاده ابریشم استفاده کرد.
- مجمع جهانی شـهرهای جاده ابریشم درون مـهرماه سال ۱۳۹۵ بـه ریـاست مسعود نصرتی، شـهردار قزوین بـه مرکزیت این شـهر با هدف تعامل سازنده و همکاری متقابل با سازمان ملل متحد درون راستای تحقق اه توسعه پایدار تأسیس و آغاز بـه کار نمود.
- مقر اصلی دبیرخانـه مجمع جهانی شـهرهای جاده ابریشم درون مجموعه فرهنگی تاریخی سعدالسلطنـه قزوین بـه عنوان آخرین مقصد جاده ابریشم قرار دارد.
- مجمع جهانی شـهرهای اسلامـی (WAIC):
- مجمع جهانی شـهرهای اسلامـی (WAIC)، بـه عنوان یک سازمان جهانی کـه بر چارچوب مفهومـی «قلمرو تمدنی اسلامـی» استوار است، بـه استناد بیـانیـه نخستین اجلاس جهانی شـهرهای اسلامـی درون شـهریورماه سال ۱۳۹۲ با مشارکت مؤثر برنامـه اسکان بشر ملل متحد بـه مـیزبانی شـهر تاریخی- فرهنگی قزوین ایجاد گردیده و در تلاش هست تا نسبت توسعه را با هویت شـهرهای اسلامـی مشخص کند و به راهکارهای عملی و کاربردی درون این خصوص دست یـابد.
شـهرهای خوانده
قزوین با ۱۲ شـهر، خوانده است:
- شاه عالم، سلانگور، مالزی: از ۲۹ اکتبر ۲۰۱۱[۱۱۸]
- بیشکک، قرقیزستان[۱۱۹]
- چاباق‌سر، چواشستان، روسیـه[۱۲۰]
- غازی عینتاب، ترکیـه[۱۲۱]
- دنیزلی، ترکیـه از ۱۹۷۸[۱۲۲]
- بعلبک، لبنان: از ۵ سپتامبر ۲۰۱۵[۱۲۳]
- ایروان، ارمنستان[۱۲۴]
- هایکو، چین: از ۱۲ اکتبر ۲۰۱۴[۱۲۴]
- سوون، گیونگی-دو، کره جنوبی:از ۲۹ فوریـه ۲۰۱۶[۱۲۵]
- اوسان، کره جنوبی: از ۲۶ ژانویـه ۲۰۱۶[۱۲۶]
- اوورا، آلن‌تخو، پرتغال: از ۲۷ ژانویـه ۲۰۱۴[۱۲۷]
- پروجا، ایتالیـا: ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۶[۱۲۸]
جستارهای وابسته
- روز قزوین
- فهرست شـهرهای دارای خوانده درون ایران
پانویس
منابع
فارسی- تاریخ گزیده، حمدالله مستوفی.
- گ‍ل‍ری‍ز، م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی. مـینودر یـا باب‌الجنـه قزوین. ج. ۱و۲. قزوین: طه، ۱۳۸۱. شابک ۹۶۴-۶۲۲۸-۶۱-۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- ورج‍اون‍د، پ‍روی‍ز. سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین. ج. ۱و۲و۳. تهران: ن‍ی، ۱۳۷۷. شابک ۹۶۴-۳۱۲-۳۹۳-۶. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. مشاهیر قزوین. قزوین: سایـه‌گستر، ۱۳۸۹. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۵۲۳-۴. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- مردعلی، محرم. مشاهیر قزوین. قزوین: اندیشـه زرین، ۱۳۸۹. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۸۵۷-۵۵-۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. قزوین درون انقلاب م‍ش‍روطی‍ت. قزوین: حدیث امروز، ۱۳۸۲. شابک ۹۶۴-۷۵۳۶-۳۸-۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- دیوان عارف قزوینی، مـهدی نورمحمدی
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. س‍رآغ‍از ع‍ک‍اس‍ی درون قزوین. قزوین: حدیث امروز، ۱۳۸۳. شابک ۹۶۴-۷۵۳۶-۸۶-۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- نورمحمدی، مـهدی. سرگذشت موسیقی‌دانان قزوین درون دوره قاجار و اوایل عصر پهلوی. قزوین: حدیث امروز، ۱۳۸۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۷۶۵-۴۹-۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- نورمحمدی، مـهدی. من و آزادی: خاطرات مـیرزاحسین خیـاط (فرنیـا) از دوستان عارف قزوینی و مـیرزا کوچک‌خان جنگلی. تهران: سخن، ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۳۸۸-۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۷.
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. ت‍رور درون ب‍ه‍ارس‍ت‍ان: پ‍ژوه‍ش‍ی ن‍و درب‍اره ان‍دی‍ش‍ه، زندگی و ت‍رور واع‍ظ‌ق‍زوی‍ن‍ی و روزن‍ام‍ه ن‍ص‍ی‍ح‍ت به ان‍ض‍م‍ام اش‍ع‍ار او. قزوین: حدیث امروز، ۱۳۸۵. شابک ۹۶۴-۵۷۶۵-۸-۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۲۵.
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. تاتر و سینما درون قزوین. قزوین: سایـه‌گستر، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۶۵۴-۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی درون ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. بازبینی‌شده درون ۱۳۹۱/۱۰/۲۵.
- نورمحمدی، م‍ه‍دی. تاریخ شـهرداری قزوین. سایـه‌گستر، ۱۳۹۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۷۵۸-۰.
- سرگذشت دریـای مازندران، دکتر ناصر تکمـیل همایون.
- فرزانگان علم و سخن قزوین، رضا صمدیـها.
- از بلدیـه که تا شـهرداری قزوین، رضا صمدیـها.
- نسیم قزوین، محمد علی حضرتی‌ها.
- سیمای استان قزوین، عباس حاجی آقا محمدی.
- مرآت البلدان، اعتماد السلطنـه
- خبرگزار جمـهوری اسلامـی ایران
- شبکه جهانی جام‌جم-معرفی شـهر قزوین
پیوند بـه بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط بـه قزوین درون ویکی‌گفتاورد موجود است. ویکی‌سفر یک راهنمای سفر به منظور قزوین دارد. در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قزوین موجود است.اخبار قزوین- قزوین شـهر، پورتال شـهری قزوین
- قزوین امروز، پوشش اخبار و مقالات مرتبط با قزوین
- اخبار استان قزوین
- استانداری قزوین
- شـهرداری قزوین
- اداره کل هواشناسی استان قزوین
- اداره کل دامپزشکی استان قزوین
- شرکت شـهرکهای صنعتی استان قزوین
- نقشـه گردشگری شـهر قزوین
- نقشـه آنلاین ترافیک شـهری قزوین
- تصاویر سراسرنما از جاهای دیدنی قزوین
[قزوین - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد هم معنی سرسبزی فارسی کلاس دوم]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 25 Jul 2018 08:25:00 +0000