نام‌های خدا درون اسلام - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

اسماء حُسنی یـا نام‌های نیکوی خداوند نام‌هایی هستند کـه در اسلام به منظور الله بـه کار رفته‌است. اسم مصیب به خط انگلیسی غالباً شمار این نام‌ها را ۹۹ نام دانسته‌اند کـه بیشتر آن درون قرآن آمده‌است، اسم مصیب به خط انگلیسی ولی برخی دیگر براین باورند شمار آن‌ها بیشتر است.

نام‌های خدا درون قرآن مجموعه‌ای از بیش از ۲۰۰ نام خداوند هست که درون قرآن ذکر شده‌اند و اصطلاحاً، ۹۹ تای آن «(به عربی: اسم مصیب به خط انگلیسی اسماء الحسنی)» یـا نام‌های نیکوی خداوند خوانده مـی‌شوند. اسم مصیب به خط انگلیسی هر چند کـه تعداد نام‌های خدا، درون قرآن و سنت از ۹۹ عدد خیلی بیشتر هستند، ولی مسلمانان اعتقاد دارند کـه گروه برگزیده‌ای از نام‌ها (نام‌های نیکو)، تعدادشان ۹۹ عدد است.[۱]

از مـیان این ۹۹ نام، ۸۵ تای آن مستقیماً درون قرآن ذکر شده‌است. اما تعدادی از این نام‌ها مستقیماً درون قرآن وجود ندارد یـا مصدری از آن بـه کار گرفته شده باشد یـا بـه شکل غیر مستقیم بـه صفتی اشاره شده باشد. بعضی از محققان با رجوع بـه احادیث که تا ۲۰۰ مورد از این نام‌ها را یـافته‌اند.

اسماء حسنی

اسماء حُسنی را بـه ۳ گروه بخش کرده‌اند:

اسماء جمالی (۵۵ نام) برایب رحمت و روزی بـه کار مـی‌روند.

اسماء جلالی (۲۲ نام) به منظور ایجاد عداوت و از مـیان بردن حریف بـه کار مـی‌آیند.

اسماء مشترک (۲۲ نام) بسته بـه نیت، خاصیت هر دو گروه قبلی را دارند.[۲]

اعتقاد بر این هست که یکی از اسامـی خدا کـه بری دانسته نیست اسم اعظم است؛ و با بر زبان آوردن آن هر خواستهٔ گوینده برآورده خواهد شد.

فهرست نام‌های نیکوی خداوند

در احادیث از امام صادق روایت شده‌است:

«حق تعالی را نَود و نُه اسم مـی‌باشد کـه اگری آن‌ها را برشمارد، وارد بهشت مـی‌شود و آن اسامـی از این قرار است: الله، الإله، الواحد، الأحد، الصّمد، الأوّل، الآخر، السّمـیع، البصیر، القدیر، القاهر، العلی، الأعلی، الباقی، البدیع، الباریء، الأکرم، الظّاهر، الباطن، الحی، الحکیم، العلیم، الحلیم، الحفیظ، الحقّ، الحسیب، الحمـید، الحَفِی، الرّبّ، الرّحمن، الرّحیم، الذّاری، الرّازق، الرّقیب، الرّؤوف، الرّائی، السّلام، المؤمن، المـهیمن، العزیز، الجبّار، المتکبّر، السید، السبوح، الشـهید، الصّادق، الصانع، الطّاهر، العدل، العَفُوّ، الغفور، الغنی، الغیـاث، الفاطر، اَلفرد، الفتّاح، الفالق، القدیم، الملک، القدّوس، القوی، القریب، القیوم، القابض، الباسط، قاضی الحاجات، المجید، المولی، المنّان، المحیط، المبین، المقیت، المصوّر، الکریم، الکبیر، الکافی، کاشف الضّر، الوتر، النّور، الوهاب، النّاصر، الواسع، الودود، الهادی، الوفی، الوکیل، الوارث، البرّ، الباعث، التّواب، الجلیل، الجواد، الخبیر، الخالق، خیر النّاصرین، الدّیـان، الشکور، العظیم، اللطیف، الشافی.»[۳][۴]

تعداد اسما

اسمای الهی درون نود و نـه اسم مذکور منحصر نیست، بلکه به منظور خداوند نام‌های زیـادی درون روایـاتی از بزرگان شیعه و سنی و اهل تصوف ذکر گردیده است. درون برخی موارد که تا هزار و یک اسم مقدّس ذکر شده و در برخی دیگر چهار هزار اسم مبارک است.[۵]

اشاره بـه وجود نام‌های نیکو درون قرآن

در آیـات زیر بـه وجود نام‌های نیکو به منظور خداوند اشاره شده‌است:[۶]

• قرآن سوره طه - آیـه ۸: الله لا اله الّا هو له الاسماء الحسنی
• ترجمـه: او خداییست کـه نیست جز او خدایی، همان‌که دارای نام‌های نیکوست
• قرآن سوره اعراف - آیـه ۱۸۰: و لله الاسماء الحسنی فدعوه بها
• ترجمـه: و او نام‌های نیکویی دارد، بعد به آن‌ها بخوانیدش

نام‌ها و صفات تصریح شده درون قرآن

خداوند به‌طور صریح با نام‌ها و صفات زیر درون قرآن ذکر شده‌است:

آخذ • آخر • ابقی • احد • احسن‌الخالقین • احکم‌الحاکمـین • ارحم‌الرّاحمـین • اسرع‌الحاسبین • اشدّ • اعلی • اعلم • اقرب • اکرم • اله • اللّه • اوّل • اولی • اهل‌التّقوی • اهل‌المغفره • باری • باطن • بالغ • بدیع • بَرّ • بصیر • توّاب • جاعل • جامع • جبّار • حاسب • حافظ • حسیب • حفیظ • حفیّ • حق • حَکَم • حکیم • حلیم • حمـید • حیّ • خادع • خالق • خبیر • خلّاق • خیر • خیرالحاکمـین • خیرالرّاحمـین • خیرالرّازقین • خیرالغافرین • خیرالفاتحین • خیرالفاصلین • خیرالماکرین • خیرالمنزلین • خیرالنّاصرین • خیرالوارثین • ذوالجلال والاکرام • ذوالرّحمـه • ذوالطّول • ذوالعرش • ذوالفضل • ذوالقوّه • ذوالمعارج • ذوانتقام • ذوعقاب • ذومغفره • راد • رافِع • رئوف • ربّ • رحمن • رحیم • رزّاق • رفیع‌الدّرجات • رقیب • زارع • سریع‌الحساب • سریع‌العقاب • سلام • سمـیع • سمـیع‌الدّعاء • شاکر • شاهد • شدیدالعذاب • شدیدالعقاب • شدیدالمحال • شفیع • شکور • شـهید • صادق • صمد • ظاهر • عالم • عالم‌الغیب • عالم‌الغیب والشّهاده • عزیز • عظیم • عفوّ • علّام‌الغیوب • علیم • علیّ • غافرالذنب • غالب • غفّار • غفور • غنیّ • فاعل • فاطر • فالق‌الاصباح • فالق‌الحبّ والنّوی • فتّاح • فعّال • قائم علی کلّ نفس • قابل‌التّوب • قادر • قاهر • قدّوس • قدیر • قریب • قوی • قهّار • قیّوم • کاشف • کافی • کبیر • کریم • کفیل • لطیف • مالک • مُبتَلی • مبین • متعال • متکبّر • متوفّی • متین • مجیب • مجید • محیط • محیی • مخزی‌الکافرین • مستعان • مُستَمِع • مصوّر • مُطَهّر • مقتدر • مقیت • مُلْتَحِد • ملک • ملیک • مُمِدّ • مُنتَقِم • مُنزِل • مُنَّزِل • مولی • مؤمن • موهن • مـهلک • مـهیمن • نصیر • نور • واحد • وارث • واسع • والی • ودود • وکیل • ولی • وهّاب • هادی

نام‌ها و صفات تصریح نشده

در «فرهنگ قرآن» اسماء و صفات غیرمصرّح درون قرآن، کـه از افعال نسبت داده شده بـه خدا درون قرآن انتزاع مـی‌شوند، مشروط بـه این‌که درون بیـان معصومان بـه آن‌ها تصریح شده باشد یـا درون کتاب‌های کلامـی از آن‌ها بحث شده باشد، عبارتند از:[۷] آمِر • بادئ • باسط • باطش • باعث • باقی • بانی • جازی • جلیل • حاشرالخلایق • حاکم • حامل • حنّان • خاذل • داحی • داعی • دلیل • ذارئ • ذاکر • رائی • راحم • رازق • راضی • رامـی اصحاب‌الفیل • ساخط • ساقی • سالخ • سامع • شارع • شافی • شاق • صارف • ضارب‌الأمثال • طاحی‌الأرض • طامس عیون الأعداء • طاوی السّماء • عائد • عادل • عاصم • عافی • غضبان • فاتح • فاتق • فادی • فارض • فارق • فاصل • قائل‌الصّدق • قابض • قاسم • قاصم • قاضی • قاطع • کاتب‌الحسنات • کاره • کاسی • ماحی • ماد • ماهد • مُبارِک • مُبَدِّل • مُبدِی • مُبَشِّر • مُبْطِل • مُبَیِّن • مُتجاوِز • مُتَجلّی • مُتَقبّل‌الحسنات • مُتْقِن • مُتکلِّم • مُتَوَلّی • مُثْبِت • مُثَبّت • مُثیب • مُجازی • مُجلّی • مجیر • مُحاسِب • مُحبّ • مُحَبِّب • مُحَذِّر • مُحَرِّم • مُحسِن • مُحْصی • مُحِقّ الحق • مُحْکِم • مُختار • مُخَفِّف • مُخلِص • مُخَوِّف • مُِع • مُدَبّر • مُدْرک • مُدمِّر • مُذلّ • مُذَلِّل • مُذْهِب • مُرْتَضی • مُرْسی • مُرَکِّب • مُرید • مُزَّکی • مُزوِّج الحور • مُزَیِّن • مُسبِغ • مُستَجیب • مُستَغنی • مستوی علی‌العرش • مُسخِّر • مُسلِّط • مُسَلِّم • مُسْمِع • مُسَوّی • مُسیِّر • مُشتَری • مُصَرِّف • مُصطفی • مُصْلِح • مُصیب • مُضِلّ • مُطعِم • مُظْفِر • مُظَلِّل • مُظْهِر • مُعِدّ • مُعَذِّب • مُعَرِّف • مُعِزّ • مُعْطی • مُعْظِم • مُعَلِّم • مُعید • مُغْرِق فرعون • مُغْشِی • مغطِش اللیل • مُغْنی • مُفتی • مُفَجّر • مُفَصِّل • مُفَضِّل • مُفهِّم • مُقْبِر • مُقَدِّر • مُقدِّم • مُقرّ • مُقَرّب • مُقسِط • مُقَطِّع • مُقَلّب • مُقْنی • مُکثِّر • مُکْرِم • مُکَرِّم • مُکفِّرالسّیئات • مُکْمل‌الدّین • مُکوِّر • مُلْزِم • مُلْقی • مُلْهِم • مُلیّنُ‌الحدید • مُمَتِّع • مُمَحِّص • مُمْسِک • مُمَکِّن • مُمَهِّد • مُمـیت • مُنادی • مَنّان • مُنْبِت • مُنْجِی • مُنْشِر • مُنْطِق • مُنْعِم • مُنْقِذ • مُنکِّس • مُوحی • مُوسِع • مُوَّفِّق • مُوفی • مُولِج • مُهین • مُیسّر • مُؤتی • مُؤخِّر • مُؤلِّف • نازع • ناسف‌الجبال • ناشر • ناظر • نافخ • ناهی • واجد • واضع • واهب

فهرست نام‌های نیکوی خداوند

در جدول زیر ۱۰۰۱

نام خدا بنا بر سنت اسلام، کـه به نام‌های نیکوی خداوند معروف‌اند، با ترجمـه فارسی و معادل ابجد آن‌ها آمده‌است.

بر سر بیشتر این نام‌ها اتفاق نظر است؛ هر چند کـه در مورد تعدادی از آن‌ها همچنان اختلاف است.[۸][۹][۱۰][۱۱]

شماره عربی فارسی ابجد ۱ الرحمن بخشاینده ۲۹۸ ۲ الرحیم مـهربان ۲۵۸ ۳ الملک پادشاه ۹۰ ۴ القدوس مقدس ۱۷۰ ۵ السلام پالامتی بخش عالم ۱۳۱ ۶ المؤمن اطمـینان دهنده ۱۳۶ ۷ المـهیمن نگهدارنده ۱۴۵ ۸ العزیز باشکوه ۹۴ ۹ الجبار توانگر ۲۰۶ ۱۰ المتکبر بسیـار بزرگ ۶۶۲ ۱۱ الخالق آفریننده ۷۳۱ ۱۲ البارئ درست ۲۱۳ ۱۳ المصور نگارگر، صورتگر ۳۳۶ ۱۴ الغفار همـیشـه بخشاینده ۱۲۸۱ ۱۵ القهار فروکاهنده ۳۰۶ ۱۶ الوهاب نیک بخشاینده ۱۴ ۱۷ الرزاق همـیشـه روزی دهنده ۳۰۸ ۱۸ الفتاح گشاینده (پیروزکننده) ۴۸۹ ۱۹ العلیم داناترین ۱۵۰ ۲۰ القابض مـی‌راننده، بیرون کشنده جان‌ها ۹۰۳ ۲۱ الباسط گستراننده، فراخ‌کننده روزی ۷۲ ۲۲ الخافض پست‌کننده، خوارکننده ۱۴۸۱ ۲۳ الرافع (به سوی خود) بالا برنده ۳۵۱ ۲۴ المعز عزیزکننده ۱۱۷ ۲۵ المذل خوارکننده ۷۷۰ ۲۶ السمـیع شنواترین ۱۸۰ ۲۷ البصیر بیناترین ۳۰۲ ۲۸ الحکم دادگر ۶۸ ۲۹ العدل بینـهایت عادل ۱۱۴ ۳۰ اللطیف آن‌که بر بندگانش لطف دارد ۱۲۹ ۳۱ الخبیر آگاه‌ترین ۸۱۲ ۳۲ الحلیم بسیـار بردبار ۸۸ ۳۳ العظیم بی‌انتها ۱۰۲۰ ۳۴ الغفور بسیـار بخشاینده ۱۲۸۶ ۳۵ الشکور بسیـار سپاس‌گزار (پاداش دهنده بزرگ هست مر عمل کوچک را) ۵۲۶ ۳۶ العلی بلند مرتبه ۱۱۰ ۳۷ الکبیر بزرگ‌ترین ۲۳۲ ۳۸ الحفیظ نگهدارنده ۹۹۸ ۳۹ المقیت خوراک دهنده ۵۵۰ ۴۰ الحسیب شمارنده ۸۰ ۴۱ الجلیل بسیـار گرانقدر ۷۳ ۴۲ الکریم بسیـار بخشنده ۲۷۰ ۴۳ الرقیب نگهبان، بیننده و آماده ۳۱۲ ۴۴ المجیب پاسخگو ۵۵ ۴۵ الواسع گسترده، پهناور ۱۳۷ ۴۶ الحکیم فرزانـه، بسیـار خردمند ۷۸ ۴۷ الودود دوست ۲۰ ۴۸ المجید بسیـار لایق ستایش (در ذات و صفات خود عظیم و نسبت بـه بندگان بسیـار با خیر و احسان است) ۵۷ ۴۹ الباعث برانگیزنده مردگان ۵۷۳ ۵۰ الشـهید بیننده ۳۱۹ ۵۱ الحق راست، درست ۱۰۸ ۵۲ الوکیل عهده‌دار همـه امور بندگان و موجودات ۶۶ ۵۳ القوی پرزور ۱۱۶ ۵۴ المتین سخت (و نیز پاینده) ۵۰۰ ۵۵ الولی دوست، یـار و نگهبان ۴۶ ۵۶ الحمـید ستوده ۶۲ ۵۷ المحصی شمارنده ۱۴۸ ۵۸ المبدئ نخستین آفریننده ۵۶ ۵۹ المعید بازگرداننده، دوباره زنده‌کننده ۱۲۴ ۶۰ المحیی زندگی بخش، هستی بخش ۶۸ ۶۱ الممـیت مـی‌راننده، نابودکننده ۴۹۰ ۶۲ الحی زنده ۱۸ ۶۳ القیوم قائم بـه ذات (همـه-آفریننده‌ای کهی او را نیـافرید)، پاینده ۱۵۶ ۶۴ الواجد یـابنده ۱۴ ۶۵ الماجد بزرگوار ۴۸ ۶۶ الواحد یکتای بی‌همتا ۱۹ ۶۷ الاحد یگانـه (خدایی جز او نیست) ۱۳ ۶۸ الصمد بی‌نیـاز ۱۳۴ ۶۹ القادر توانا ۳۰۵ ۷۰ المقتدر تعیین‌کننده (قضا و قدر)، فراتر ۷۴۴ ۷۱ المقدم فراپیش کشنده ۱۸۴ ۷۲ المؤخر فراپس دارنده، بعد گذارنده چیزها و نـهنده آن‌ها بـه جای آن‌ها ۸۴۶ ۷۳ الأول نخستین، اول پدیدارکننده وجود ۳۷ ۷۴ الأخر واپسین، آخر فناکننده موجود ۸۰۱ ۷۵ الظاهر آشکار (پدیدار، هویدا)، همـیشـه پیروز ۱۱۰۶ ۷۶ الباطن پنـهان، همـه دربرگیرنده ۶۲ ۷۷ الوالی یگانـه سرپرستی کـه همـه ولایتها از اوست ۴۷ ۷۸ المتعالی خود ستوده ۵۵۱ ۷۹ البر نیکوترین ۲۰۲ ۸۰ التواب همـیشـه توبه پذیر ۴۰۹ ۸۱ المنتقم انتقام گیر ۶۳۰ ۸۲ العفو درگذرنده (آمرزنده)، ناپدیدکننده گناهان ۱۵۶ ۸۳ الرؤوف بسیـار دلسوز و مـهربان ۲۸۶ ۸۴ مالک الملک فرمانروای جهان ۲۱۲ ۸۵ ذوالجلال و الاکرام دارای شکوه و بخشش ۱۱۰۰ ۸۶ المقسط عادل ۲۰۹ ۸۷ الجامع گردآورنده ۱۱۴ ۸۸ الغنی توانگر ۱۰۶۰ ۸۹ المغنی بی‌نیـازکننده، بسنده ۱۱۰۰ ۹۰ المانع بازدارنده ۱۶۱ ۹۱ الضار آزار دهنده (این صفت تنـها درون احادیث یـافت مـی‌شود) ۱۰۰۱ ۹۲ النافع سودمند ۲۰۱ ۹۳ النور روشنی ۲۵۶ ۹۴ الهادی رهنما ۲۰ ۹۵ البدیع سنجش ناپذیر، آفریننده ۸۶ ۹۶ الباقی ماندگار و واگردان نشدنی (تغییرناپذیر) ۱۱۳ ۹۷ الوارث مالک نـهایی تمام مخلوقات ۷۰۷ ۹۸ الرشید راهنما، آموزگار و دانای بی‌خطا ۵۱۴ ۹۹ الصبور شکیبا ۲۹۸ ۱۰۰ الحبیب دوست ۲۲

عموماً بر سر اغلب این نام‌ها با هم توافق دارند؛ هر چند کـه در مورد تعدادی از آن‌ها همچنان اختلاف وجود دارد.[۸][۹][۱۰]

دیگر نام‌های خدا درون قرآن

نامـهای دیگری به منظور خداوند درون قرآن یـافت مـی‌شود اما جزء لیست ۹۹ نام نیکوی معروف خداوند ذکر نشده‌است.

لیست زیر شامل نام‌هایی هست که درون لیست آن ۹۹ نام قرار ندارند.

شماره عربی فارسی برخی آیـات ذکر شده ۱ المالک صاحب یـا دارندهٔ هر چیز ۲ الملیک مالک همـیشگی ۳ ذوالفضل العظیم دارای لطف و شان بیکران ۲:۱۰۵، ۳:۷۴، ۸:۲۹، ۵۷:۲۱، ۵۷:۲۹، ۶۲:۴ ۴ ذو انتقام صاحب انتقام (منسوب بـه انتقام گیرنده) سوره آل‌عمران آیـه ۴، سوره مائده آیـه ۹۵، سوره ابراهیم آیـه ۴۷ ۵ شدید العقاب سخت کیفر (مجازات‌کنندهٔ شدید) سوره غافر آیـه ۲۲

صوفیـه

برای صوفیـان باور بـه صدمـین نام خدا از ارزش والایی برخوردار است. بنا بر باور آنان تنـها درون اثر شناخت تمام و کمال پروردگار مـی‌توان بـه این نام پی برد. آن‌ها صدمـین نام خداوند را اسم اعظم مـی‌گویند.[۱۲]

نام صدم

در برخی احادیث مذاهب شیعه و سنی گفته شده‌است کـه مـهدی نام صدم را آشکار مـی‌کند.[۱۲]

اسماء نویسی

به نگارش اسماء حسنی با بکارگیری از صنعت مربعات و اعداد وفقی را بر پوست، کاغذ یـا پارچه اسماء نویسی مـی‌گویند. این کار درون دوران قاجار درون ایران رواج داشت.[۲]

پانویس

جستارهای وابسته

• نام‌های خدا درون قرآن
• نامـهای خدا درون یـهودیت
• قرآن
• اسماء حسنی
• اسم اعظم

منابع

• محمد معین، فرهنگ معین
• پرویز تناولی، طلسم: گرافیک سنتی ایران، نشر بن‌گاه، تهران ۱۳۸۵، شابک: ‎۹۶۴-۹۶۳۸۳-۴-۲
• فرهنگ موضوعی قرآن ص ۳۷و۶۲