پرش بـه ناوبری پرش بـه جستجو
شـهریـار (دوفاکتو)ملکه اصلی نورجهان بیگمهمسران نورجهان بیگم
بلقیس مکانی
شاه بیگم
صاحب جمال
نورنساء بیگم
ملکه جهان
صاحبه بیکم
خاص محلفرزند(ها) خسرو مـیرزا
پرویز مـیرزا
شاه جهان
شـهریـار مـیرزا
جهاندار مـیرزا
سلطان نسا بیگم
دولت نسا بیگم
بهار بانو بیگم
عفت بانو بیگم
بیگم سلطان بیگم نام کامل مـیرزا نورالدین بیگ محمد خان سلیم جهانگیرشاهدودمان امپراتوری تیموری هندپدر اکبرشاهمادر مریم الزمانیزادروز ۳۰ اوت ۱۵۶۹ (۱۷ ربیع‌الاول ۹۷۷ ه. تصویر نادره در جودا و اکبر ق)
فاتح پور سیکریمرگ ۷ نوامبر ۱۶۲۷ (۵۸ سال) (۸ ربیع‌الاول ۱۰۳۷ ه. ق)
کشمـیر،
مـیرزا نورالدین بیگ محمد خان سلیم (فرمانروایی: ۱۶۰۵–۱۶۲۷ م) شناخته شده با نام سلطنتی اش جهانگیر با لقب کامل: «السلطان الاعظم و الخاقان المکرم، تصویر نادره در جودا و اکبر خسرو گیتی پناه، ابوالفتح نورالدین محمد جهانگیر پادشاه غازی» چهارمـین پادشاه سلسلهٔ گورکانیـان هند یـا امپراتوری مغولی هند است.[۱] جهانگیر وارث امپراتوری پدرش اکبرشاه (فرمانروایی: ۱۵۵۶–۱۶۰۵ م) شد. از اکبر بـه عنوان بزرگترین پادشاه تاریخ هند نام مـی‌شود و گستره حکومتش از شـهر قندهار درون مغرب که تا شـهر داکا درون بنگال شرقی درون مشرق و از سرینگر (کشمـیر) درون شمال که تا سرحد شـهر احمدنگر درون جنوب امتداد داشت.[۲] جهانگیر شاه بـه علم و هنر و ادب بیش از سیـاست علاقه داشت و امور کشور عملاً درون دست همسرش نورجهان بود.[۳]جهانگیر شاه پادشاهی بسیـار عادل بود.
تولد
اکبر پادشاه بزرگ سلسله گورکانی و همسرش ملکه جودا بعد از سال‌ها انتظار به منظور داشتن پسری کـه وارث تاج و تحت باشد بـه درگاه شیخ سلیم چشتی (۱۴۱۸–۱۵۷۲ مـیلادی) از صوفیـان بزرگ آن دوره، دعا مـی‌کنند و پس از مدتی صاحب پسری مـی‌شوند کـه او را «سلیم» نام مـی‌نـهند.[۴] سلیم درون ۲۰ سپتامبر ۱۵۶۹ مـیلادی درون درگاه شیخ سلیم درون روستای سیکری درون نزدیکی اگرا متولد شد کـه بعدها توسط اکبر بـه شـهر فاتح‌پور سیکری تبدیل شد.[۱]
تعلیم و تربیت
اکبر انتظار داشت پسرش بـه بهترین نحو تربیت شود از این رو از چهار سالگی سلیم را نزد بزرگترین معلمان زمانـه همچون «عبدالرحیم‌خان خانان» فرستاد که تا به آموختن فارسی، ترکی، عربی، اردو، تاریخ، ریـاضیـات، جغرافیـا و سایر علوم بپردازد.[۱]سلیم فردی باهوش و زیرکی بود و تمام تعالیم را بـه راحتی بـه خاطر مـی‌سپرد
عشق بـه انارکلی
پس از سال‌ها آموزش سلیم بـه دربار پدر بازمـی‌گردد و برخلاف انتظار همـه ازجمله پدر، بـه عشق کی بـه نام «انارکلی» رقّاصهٔ دربار مبتلا مـی‌گردد. عشق ان دو با نفرت زیـادی شروع بـه آغاز مـی‌گردد. ان دو درون امر همدیگر را ملاقات مـی‌کنند ولی آن‌ها هیچ‌کدام هم را نمـی‌شناسند و انار کالی بـه اگرا مـی‌رود که تا عشق پنـهان خود را بیـابد، درون اگرا انارکلی با مشکلاتی زیـادی همچون مرگ پدرش، رقاصه شدنش و… روبه‌رو مـی‌شود و بعد از پیدا عشق خود و شناخت او نفرتی مـیان آن دو شکل مـی‌گیرد و طی سال‌ها تبدیل بـه عشقی باور نی مـی‌شود. قدرت عشق فراتر مـی‌رود و راز آن‌ها آشکار شده و سبب پیدایش شکافی عظیم بین پدر و پسر مـی‌شود. اکبرشاه از هیچ کاری به منظور دور این دو از یکدیگر فروگذار نمـی‌کند ابتدا با زندانی انارکلی سعی درون دور او از شاهزاده دارد؛ ولی سلیم، با آگاهی از محل اختفای انارکلی او را آزاد مـی‌کند.[۵]
سپس اکبر تصمـیم بـه قتل انارکلی مـی‌گیرد؛ لذا بـه فرمان شاه او را ربوده و در چاهی زنده بـه گور مـی‌کنند و بدین ترتیب انارکلی مـی‌مـیرد و این عشق ناکام مـی‌ماند شاهزاده سلیم بـه خاطر علاقه زیـادش بـه انارکلی شعر زیر را درون حسرت دیدار او مـی‌سراید و بر روی قبر وی حک مـی‌کند و در زیر نام شاعر را «سلیم مجنون» مـی‌گذارد:[۵]ا
فرمانروایی
سلیم، کـه اکبر روزگاری آن همـه آرزوی تولدش را مـی‌کرد، علیـه پدر شورید.[۴] درون سال ۱۶۰۰ وقتی کـه اکبر درون یک لشکرکشی پایتخت را ترک کرده بود، سلیم خود را پادشاه خواند. اکبر بـه سرعت بازگشت و قدرت را درون دست گرفت و فکر کرد بـه جای تاج و تخت عنوان خسرو را بـه او بدهد.[۱]این چنین جنگ مـیان پدر و پسر بـه جنگی وحشت ناک تبدیل شد و مصیبت اش مرگ عشق سلیم بود. سلیم و پدرش با تنفری زیـاد مـیان یکدیگر بـه مقابله پرداختند، سرانجام پس‌از ۵ سال اکبر درگذشت و شاهزاده سلیم بعد از ۸ روز از مرگ پدر درون ۳ نوامبر سال ۱۶۰۵ مـیلادی، بـه پادشاهی رسید و به نام جهانگیر فرمانروا و پادشاه سلسله گورکانی درون هند شد.[۱] سلیم که تا ۱۶۲۷ بـه مدت ۲۲ سال حکمرانی کرد. سلیم کـه پس از بـه تخت نشستن خود را جهانگیر نامـید، نخستین فرمانروای مغول بود کـه مادرش از خاندان مغل یـا ایرانی ریشـه نگرفته بود و پسر یک شاهزاده خانم راجپوتی به‌نام جودا بای بود.
نورجهان
جهانگیر درون ماه مـی ۱۶۱۱ با زنی ایرانی بـه نام مـهرالنسا ملقب بـه نور جهان ازدواج کرد کـه بیوه شیر افغان حاکم یـاغی بنگال بود.[۱] نورجهان همچنین نوه یکی از درباریـان شاه تهماسب صفوی بود و پدرش بـه نام مـیرزا غیـاث الدین شیرازی ملقب بـه «اعتمادالدوله» درون دربار اکبر و جهانگیر مناصب مـهمـی داشت. مـیرزا غیـاث الدین شخصی ایرانی بود کـه با خانواده‌اش درون دورهٔ اکبر، (سلطنت ۱۴–۹۶۳ ه. ق) بـه هند رفت و در دربار او بـه کار اشتغال ورزید و در مدت کوتاهی پیشرفت کرد و عهده‌دار فعالیت‌های مـهمـی شد. پیشرفت او درون دوره جهانگیر چنان بود کـه به عالی‌ترین مقام اداری کشور یعنی بـه منصب صدارت عظمـی دست یـافت. نور جهان زنی بسیـار قدرتمند بود کـه به تنـهایی از سلطنت جهانگیر مواظبت کرد او زنی شجاع و بی‌باک بود کـه از عشق بـه جهانگیر جان خود را کف دستش مـی‌گذاشت و به مقابله با دشمنان مـی‌پرداخت، به‌طوری‌که وی ستون سلطنت مغول درون دوران جهانگیر مستحکم کرد و اگر او نبود سلطنت مغول غروب مـی‌کرد و هندوستان با مشکلاتی سخت و پی‌درپی روبه‌رو مـی‌شد.
ملکه نورجهان زنی بذله‌گو، باهوش و زیبا بود و جهانگیر را سخت شیفته خود کرد. طوری‌که نقشی تعیین‌کننده درون دربار پیدا کرده و باعث نفوذ بسیـاری از ایرانیـان بـه دربار امپراتوری گورکانی شد.
برادر نورجهان بـه نام آصف خان، درون دربار جهانگیر، وزیر اعظم بود. درون دوران سلطنت جهانگیر، قدرت واقعی مـیان آصف‌خان و ش نور جهان تقسیم شده بود.[۶] و وی بـه نام ارجمند بانو بیگم (که بعدها ممتاز محل نام گرفت)، همسر پسر جهانگیر بـه نام شاهزاده خرم (که بعدها شاه جهان نام گرفت) یعنی پسر خود شد.[۵]
«بانو نورجهان، همسر ایرانی جهانگیرشاه، شاه گورکانی هند، درون ۱۹ بهمن ۱۰۰۵ خورشیدی، کودتای سردار محبت‌خان، فرمانده پادگان دهلی را درون برابر شوهرش سرکوب کرد و آشوب‌گران را بـه بند کشید. هنگام کودتا، جهانگیرشاه درون بستر بیماری بود.»[۷]
نحوه حکمرانی
جهانگیر بـه عنوانی کـه زنجیر عدالت داشت مشـهور هست او بـه شیوه انوشیروان پادشاه ساسانی ایران، زنجیری متصل بـه زنگ را از درون قصر بـه بیرون آویخته بود که تا هر کـه عدالت‌خواهی دارد آن را بـه صدا درآورد. افزون بر آن او از مادر نسب هندو راجپوت را داشت و از پدر نسب مسلمان، بعد مورد احترام هر دو گروه بود. با این وجود جهانگیر برخلاف سنت مادرش جودا، درون احیـای شریعت اسلام مـی‌کوشید و رهبر مذهبی آئین جین را کشت و معبد هندوها را تخریب کرد.[۱]
قاضی نورالله شوشتری درون عهد وی درون سال ۱۰۱۹ ه.ق درون زیر ضربات شلاق کشته شد. دلیل کشته شدن او نوشتن کتاب مجالس‌المؤمنین بود.[۸]
کتاب‌سازی
جهانگیر درون امر تصویرسازی و کتابت آثار جاویدان پارسی کوشا بود و مرقع گلشن کـه نمونـه کاملی از نفاست و تابناکی هنر هندی-ایرانی هست و مرقع جهانگیر کـه از شاهکارهای هنری ممتاز و پر آوازهٔ این دوره هست و اکنون درون موزه برلین نگهداری مـی‌شود، حاصل حمایت‌های او از هنر ایرانی است.[۹]
جهانگیر نویسنده خوبی بود و به طبیعت عشق مـی‌ورزید. او بـه رسم گذشتگانش همچون بابر، کتابی فراهم کرد بـه نام توزک جهانگیری کـه زندگی‌نامـه خود اوست. جهانگیر بـه جمع‌آوری نقاشی‌ها و آثار خطی نفیس علاقه‌مند بود کـه اکنون زینت بخش موزه‌های جهان هستند.[۱]
همچنین نسخه تجدید نظر یـافته لغت‌نامـه‌ای فارسی کـه به فرهنگ جهانگیری شـهرت دارد. توسط جمال‌الدین حسین بن فخرالدین حسن اینجوی شیرازی، ملقب بـه عضدالدوله، بـه جهانگیر عرضه شد. این کتاب صرفاً محتوی لغاتی هست که آن‌ها را فارسی مـی‌شناسیم، به منظور هر لغت شواهد شعری آورده‌است و از بهترین و دقیق‌ترین فرهنگ‌های زبان فارسی به‌شمار مـی‌رود.
درگذشت
این اثر اکنون درون موزه بریتانیـا نگهداری مـی‌شود.
جهانگیر درون سال ۱۶۲۷ بـه دلیل زیـاده روی درون خواری سلامتش را از دست داد و در راه بازگشت از راه کشمـیر و کابل بر اثر سرمای شدید درگذشت. او را درون باغ شاه‌دارا درون حومـه شـهر لاهور درون پنجاب پاکستان بـه خاک سپردند. بنای زیبای آرامگاه جهانگیر یکی از جاذبه‌های گردشگری درون لاهور است.
جهانگیرشاه شش پسر بـه نام‌های خسرو مـیرزا، پرویز، خرم، شـهریـار و جهاندار داشت؛ کـه از این مـیان خرم با نام شاه جهان بـه جای پدر بر تخت نشست.[۱]
پانویس
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیـا. «Jahangir». درون دانشنامـهٔ ویکی‌پدیـای انگلیسی، بازبینی‌شده درون ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰.
- جلالی نائینی، سیدمحمدرضا. هند دریک نگاه. انتشارات شیرازه؛ تهران ۱۳۷۵، شابک: ۷-۲-۹۱۴۸۰-۹۶۴
- انارکلی Anar Kali، داستان عشق نافرجام
- کریم زاده تبریزی، محمدعلی - احوال و آثار نقاشان قدیم ایران - انتشارات مستوفی - تهران ۱۳۷۶ شابک:۲-۰۱-۶۵۳۲-۹۶۴ ص ۱۷۶
- وب‌گاه تبیـان
- رادیو زمانـه، گزارش داریوش رجبیـان از سفر بـه هند
- کتاب‌خانـه دیجیتال دائرةالمعارف برگ اسلامـی. آصف خان، ابوالحسن
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیـا. «Aurangzeb». درون دانشنامـهٔ ویکی‌پدیـای ، بازبینی‌شده درون ۹ سپتامبر ۲۰۱۰.
[جهانگیرشاه - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد تصویر نادره در جودا و اکبر]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Mon, 21 Jan 2019 13:34:00 +0000