همدان - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

بالاترین تیراژ چاپ روزنامـه درون استان همدان متعلق بـه روزنامـه هگمتانـه است. از تیر ماه سال ۱۳۹۰ شمسی، نسخه الکترونیکی این روزنامـه نیز درون اختیـار خوانندگان قرار گرفته‌است.[۹۴]

همچنین درون سال ۱۳۹۰ شمسی نشریـات روزنامـه همدان پیـام، دو هفته‌نامـه نشر اندیشـه، جام‌جم همدان (هفته‌نامـه)، همشـهری همدان (روزنامـه)، مجله علمـی دانشگاه بوعلی سینا (فصلنامـه)، فرهنگ همدان (فصلنامـه)، پژوهش کشاورزی (فصلنامـه)، پژوهش علوم انسانی (فصلنامـه)، پژوهش علوم بهداشتی (فصلنامـه)، مجله علمـی دانشکده پرستاری (فصلنامـه)، عمران و معماری (ماهنامـه)، مجله علوم پایـه (فصلنامـه)، صنایع فرآوری غذایی (ماهنامـه)، صبح امـید (هفته‌نامـه)، محراب (هفته‌نامـه)، عندلیب (هفته‌نامـه)، ندای ابوذر (هفته‌نامـه)، آوای الوند (هفته‌نامـه)، فردای نـهاوند (هفته‌نامـه)، سینا (هفته‌نامـه، لغو امتیـاز شده بعد از حوادث سال ۱۳۸۸)، شفق (هفته‌نامـه)، سیمای آینده (هفته‌نامـه)[۹۵] و رسانـهٔ پارسی[۹۶] درون شـهر همدان انتشار داشتند.

کتابخانـه‌ها

در منابع آمده‌است کـه یکی از ادبای شـهر همدان درون سدهٔ ۲ هجری، بـه نام ابوالفاء بن سلمة ادیب همدانی کتابخانـهٔ نفیسی داشته‌است. لازم بـه توجه‌است کـه جز مورد ذکر شده، نامـی از هیچ‌یک از کتابخانـه‌های عمومـی و خصوصی ایران، درون سدهٔ ۲ هجری برجای نمانده‌است.[۹۷]

در حال حاضر کتابخانـه‌های دانشگاه بوعلی‌سینا، آرامگاه بوعلی، غرب، مـیراث فرهنگی، کتابخانـه کانون بازنشستگان آموزش و پرورش همدان، کتابخانـه کانون پرورش و فکری کودکان و نوجوانان همدان[۹۸] و کتابخانـه مرکزی همدان[۹۹] از کتابخانـه‌های معتبر شـهر همدان به‌شمار مـی‌روند.[۱۰۰]

دیگر کتابخانـه‌های عمومـی شـهر همدان کتابخانـه‌های اعتمادیـه، آزادی، پروین اعتصامـی، امام حسین، شاهد، مدرس، حجازی، شـهدای خضر و فرهنگیـان هستند کـه بیشتر آنان زیر نظر ادارهٔ کل فرهنگ و ارشاد اسلامـی اداره مـی‌گردند.[۱۰۱]

سینما

در سال ۱۳۹۰ شـهر همدان دارای چندین سینما بـه نام‌های سینما قدس با دو سالن و مجتمع فرهنگی سینمایی شـهید آوینی، سینما کانون، سینما معلم و سینمای کانون دانش‌آموزی و کانون بسیج است.[۱۰۲][۱۰۳]

صدا و سیمای مرکز همدان

صدا و سیمای مرکز همدان یکی از مراکز صدا و سیمای جمـهوری اسلامـی ایران هست که درون شـهر همدان فعالیت مـی‌کند.[۱۰۴]

تاریخچه تلویزیون درون همدان

آغاز بکار تلویزیون درون استان همدان، درون سال ۱۳۴۹ خورشیدی بود. درون این سال تمامـی نقاط شـهری و روستایی استان همدان تحت پوشش برنامـه‌های شبکه یک تلویزیون قرار گرفت. درون سال ۱۳۵۶ خورشیدی و با نصب یک فرستنده مادر و چند تکرارکننده، پخش برنامـه شبکه دوم تلویزیون درون شـهر همدان و پیرامون آغاز شد، کـه به تدریج دامنـهٔ دریـافت آن بـه سایر نقاط استان تسریع یـافت. شبکهٔ استانی سیمای مرکز همدان درون سال ۱۳۸۱ خورشیدی افتتاح شد. درون حال حاضر معاونت فنی مرکز همدان با دارا بودن ۲ ایستگاه مادر تلویزیونی، ۱۰۱ ایستگاه دریـافت و پخش ‌ای و ۱۲ ایستگاه تکرارکننده کلیـهٔ نقاط استان همدان را تحت پوشش برنامـه‌های شبکهٔ استانی سیما قرار داده‌است.[۱۰۵]

تاریخچه رادیو درون همدان

برای نخستین بار با تلاش چند نفر از فعالان فرهنگی و هنری درون روز پنجشنبه دوازدهم بهمن ماه ۱۳۲۹ خورشیدی پخش برنامـه‌های رادیویی درون همدان آغاز شد. درون ابتدای کار دستگاه فرستنده رادیویی کم‌قدرت بود و تنـها شـهر همدان را پوشش مـی‌داد. شروع کار رادیو درون همدان، با اوج گرفتن نـهضت ملی شدن صنعت نفت ایران، و مبارزه مردم با استعمار انگلیس هم‌زمان بود. درون این هنگام رادیو همدان گفتارهایی دربارهٔ مزایـای ملی شدن صنعت نفت ایران پخش مـی‌کرد کـه بر شور و هیجان مردم همدان مـی‌افزود. بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی، و روی کارآمدن دولت سپهبد زاهدی، نظامـیان رادیو همدان را بـه اشتغال خود درآورده و به فعالیت آن خاتمـه دادند. بعد از این واقعه که تا سال ۱۳۵۱ خورشیدی استان همدان فاقد رادیوی محلی بود، لیکن با اجرای طرح توسعه رادیو و تلویزیون درون کشور، رادیو همدان با نصب یک دستگاه فرستنده بـه قدرت یک کیلووات بر روی موج متوسط و با ۱۵۴۸ کیلو سیکل، دورهٔ دوم فعالیت خود را آغاز کرد. دوره‌ای کـه تاکنون ادامـه یـافته و سی‌امـین سال فعالیت خود را پشت سر گذاشته‌است.[۱۰۶]

آموزش

پیش از انقلاب مشروطه فعالیت‌های آموزشی درون همدان منحصر بـه چند مکتب‌خانـه و مدرسه علمـیه مـی‌شد و از دیگر مراکز آموزشی خبری نبود. با وقوع انقلاب مشروطه سیستم آموزشی سنتی یعنی مکتب خانـه‌ها جای خود را بـه سیستمـی مدرنتر با ابعاد وسیعتری داد. بـه تدریج درون این زمـینـه نـه تنـها همدان از جمله پیشگامان امر آموزش و فرهنگ نوین گردید، بلکه هم‌زمان با پیروزی جریـان مشروطه‌خواهی مدارس، روزنامـه، چاپخانـه، مراکز تفریحی، قرائت خانـه و دیگر مراکز علمـی و آموزشی نیز درون همدان تأسیس گردید. درون همدان بـه عاوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیـاسی کشور کـه بعد از دوره مشروطه که تا به قدرت رسیدن رضاشاه رو بـه رکود گذاشته بود، اوضاع فرهنگی روندی رو بـه توسعه و ترقی داشت. مدرسهٔ آلیـانس همدان و مدرسهٔ آمریکایی لازاریست نخستین مدارس بـه سبک مدرن درون همدان بودند کـه توسط مؤسسات خارجی پایـه‌گذاری شدند.

مدرسهٔ فخریـهٔ مظفری درون حوالی سال ۱۳۲۰ قمری تأسیس شد و شروع بـه کار کرد، و اولین مدرسه بـه سبک جدید بود کـه توسط ایرانیـان درون همدان تأسیس شد. مدارس اسلامـیه، اسلامـی، امـیریـه (تأسیس ۱۲۸۴ خورشیدی)، نصرت (۱۲۸۴ خورشیدی)، تأیید، الفت، شریفیـه و شرافت نیز از مدارسی بودند کـه در دوران مشروطه درون همدان افتتاح شدند. نخستین مدرسهٔ مخصوص ان مسلمان نیز مدرسهٔ موهبت ان نام داشت، کـه در سال (۱۲۹۷ش/۱۳۳۶ق) توسط دولت درون همدان تأسیس گردید.[۴۳]

مدارس نام شده کلاً مدارس ابتدایی بودند و به فارغ‌التحصیلان گواهی و پایـان‌نامـهٔ ششم ابتدایی داده مـی‌شد؛ که تا اینکه درون سال ۱۳۱۵ خورشیدی، به منظور نخستین بار، مدرسه‌ای شش‌کلاسه درون سطح دبیرستان، بـه نام دبیرستان پهلوی، درون همدان بـه وجود آمد و اکنون نیز بـه نام دبیرستان امام فعالیت دارد.[۱۰۷]

مدرسه‌های شاخص

ساختمان دبیرستان شریعتی همدان درون سال ۱۳۰۷ شمسی درون زمانی کـه همدان توسط نیروهای انگلیسی آشغال شده‌بود، ساخته شده‌است. این دبیرستان درون سال ۱۳۳۰ شمسی بعد از تغییرات کاربردی متعدد، بـه عنوان دبیرستان رضا شاه شروع بکار کرد و بخاطر قدمت ساختمان و معماری آن درون سال ۱۳۸۸ شمسی بـه عنوان مـیراث فرهنگی بـه ثبت رسیده‌است.[۱۰۸]

دبیرستان ابن سینا مربوط بـه دوره پهلوی اول ۱۳۶۰ هجری قمری هست و درون خیـابان طالقانی، چهارراه ابن سینا واقع شده و به عنوان یکی از آثار ملی ایران بـه ثبت رسیده‌است.[۱۰۹]

دبیرستان و راهنمایی انـه فرزانگان همدان،[۱۱۰][۱۱۱] و دبیرستان و راهنمایی پسرانـه علامـه حلی همدان، مراکز پرورش استعدادهای درخشان شـهر همدان هستند.[۱۱۲]

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

اطلاعات مربوط بـه برخی از دانشگاه‌های مطرح شـهر همدان درون جدول زیر آمده‌است.

حوزه‌های علمـیه

مدرسهٔ علمـیهٔ آخوند معروفترین مدرسهٔ علمـیه همدان هست و درون سال ۱۲۵۳ هجری قمری تأسیس شده‌است. این مدرسه دارای دو قسمت بیرونی و اندرونی و ۲۵ حجره مـی‌باشد. مدرسهٔ علمـیهٔ ان همدان روبه‌روی مدرسهٔ علمـیهٔ آخوند قرار دارد. این مدرسه بعد از انقلاب اسلامـی تأسیس گردیده‌است.

مدرسهٔ علمـیهٔ زنگنـه درون فاصلهٔ کمـی از مـیدان مرکزی همدان قرار گرفته‌است. این مدرسه درون عهد صفویـه توسط شیخ علیخان زنگنـه از وزرای شاه عباس دوم وقف طلاب علوم دینی گردیده و از آن تاریخ بـه بعد مرکز تعلیم علوم اسلامـی و تربیت عالمان دینی درون منطقه به‌شمار مـی‌آید. مدرسهٔ علمـیهٔ دامغانی نیز درون جوار امامزاده عبدالله قرار دارد و دارای کتابخانـه و دو سالن تدریس و تعدادی حجره‌است.[۱۱۴]

ورزش

شـهر همدان دارای ۲ تیم بـه نام‌های باشگاه فوتبال پاس همدان و باشگاه فوتبال الوند همدان درون لیگ دسته اول فوتبال ایران است.[۱۱۵]

ورزش باستانی درون استان همدان دارای سابقه دیرینـه ایست. خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی (۷۱۷–۶۴۸ ه‍. ق) درون جامع التواریخ و عطاملک جوینی (۶۸۱–۶۲۳ ه‍. ق) درون تاریخ جهانگشای جوینی شرحی درون مورد سابقهٔ پهلوانی درون همدان نوشته و پیروزی و مبارزهٔ پهلوان فیلهٔ همدانی با پهلوان بزرگ مغول را شرح داده‌اند.[۱۱۶] درون حال حاضر شـهر همدان دارای ۵ زورخانـه است.[۱۱۷] زورخانـهٔ پهلوان علی مـیرزا زیر نظر اداره تربیت بدنی اداره مـی‌شود همچنین زورخانـه سعادت و زورخانـهٔ همـهی (الوند سابق) از جمله زورخانـه‌های قدیمـی همدان هستند کـه قدمت آن‌ها بـه بیش از ۸۰ سال مـی‌رسد و همان بافت باستانی و گذشته را دارند.[۱۱۸]

نخستین ورزشگاه اسب سواری شـهر همدان درون سال ۱۳۵۴ شمسی درون شمال غربی همدان، مـیدان قائم، ابتدای چهار باغ ارم، تأسیس شد. تیم سوارکاری جوانان همدانی، درون سال ۱۳۷۹ بـه نمایندگی از جمـهوری اسلامـی ایران، درون مسابقات جهانی هندوستان شرکت نمود و نایب قهرمان این دوره از مسابقات گردید. همچنین پیست سوارکاری دیگری نیز بـه نام باشگاه سوارکاری ابن‌سینا درون شـهر همدان دایر هست و درون زمـینـهٔ آموزش سوارکاری و نگهداری اسب، به منظور افراد شش سال بـه بالا عضوگیری مـی‌نماید.

هاکی همدان درون سال ۱۳۵۲ تشکیل شد و در همان سال درون مسابقهٔ مجموعه آزادی تهران مقام سوم را بـه دست آورد. اخیراً تیم هاکی زنان همدان نیز فعالیت خود را آغاز کرده‌است. تیم هاکی همدان هم‌اکنون یکی از پایگاه‌های مـهم هاکی کشور هست و تاکنون بیش از ۱۷ مقام قهرمانی، نایب قهرمانی و سومـی کشور را بـه دست آورده‌است.

نخستین پیست اسکی همدان درون سال ۱۳۵۴ درون انتهای چهارباغ ارم، جنب پیست اسب‌سواری آغاز بـه کار کرد کـه سپس‌تر هیئت اسکی درون سال ۱۳۶۴ بـه علت بارش کم برف آن را بـه منطقهٔ تاریک‌دره واقع درون دامنـهٔ الوندکوه و ۱۰ کیلومتری جنوب همدان، منتقل کرد. این پیست گرچه کوچک است، ولی درون بین پیست‌های اسکی ایران کمترین مسافت را که تا مرکز شـهر دارد. ورزشکاران این رشته درون همدان توانسته‌اند درون مسابقات کشوری بـه مقامـی انفرادی و تیمـی قابل توجهی دست یـابند.[۱۱۷]

اماکن ورزشی

• ورزشگاه شـهید مفتح ورزشگاهی چند منظوره‌است. باشگاه فوتبال پاس همدان بازی‌های خانگی خود را لیگ برتر فوتبال ایران درون این ورزشگاه انجام مـی‌دهد.[۱۱۹]
• ورزشگاه شـهدای قدس این ورزشگاه قدمتی ۵۰ ساله دارد. گنجایش این ورزشگاه ۵۰۰۰ نفر است.[۱۲۰]
• مجموعهٔ ورزشی تختی، شامل: سالن جودو، سالن وزنـه‌برداری و سالن ژیمناستیک[۱۲۱]
• ورزشگاه ملت همدان، شامل: زمـین چمن، سالن چند منظوره، سالن بدنسازی و مـیهمان‌سرای ورزشی‌است.[۱۲۰]

صنایع‌دستی

فرشبافی

همدان یکی از مراکز عمدهٔ قالی‌بافی ایران محسوب مـی‌شود. اهمـیت آن از این جهت هست که مـیزان محصولات قالی و قالیچه‌های تولیدشده با قیمت ارزان، از سایر نواحی قالی‌بافی ایران بیشتر است، به‌طوری‌که مـی‌توان همدان را مرکز قالیچه‌های ارزان‌قیمت نامـید.

آنچه بیش از هرچیز موجب شناسایی قالی‌های همدان مـی‌شود، وجود ریشـه‌های بلند و پرپشم آن است، به‌طوری‌که قالی‌های همدان سنگین‌تر از قالی‌های دیگر مناطق ایران مـی‌باشند.[۱۲۲]

چرم‌سازی

شـهر همدان از جمله شـهرهای مـهم تولید و صادرکننده چرم درون ایران هست سابقهٔ این صنعت درون همدان چندان طولانی‌است کـه این شـهر را «شـهر دباغخانـه‌ها» نیز نامـیده‌اند.[۱۲۳][۱۲۴] که تا اوایل حکومت پهلوی تولید چرم درون شـهر همدان از رونق بسیـاری برخوردار بود، به‌طوری‌که چرم همدان و کالاهای چرمـی ساخته‌شده از آن، شـهرت جهانی داشت. از سال ۱۳۰۹ شمسی با ایجاد تغییراتی درون نحوهٔ شـهرسازی و به بهانـهٔ کنترل بیماری‌ها و رعایت نکات بهداشتی، از ادامـهٔ کار کارگاه‌های دباغی درون داخل شـهر جلوگیری بـه عمل آمد و این کارگاه‌ها درون دو محل خارج از شـهر استقرار داده‌شد. از سوی دیگر با ورود ماشین و کالاهای وارداتی از جمله کفش و کیف و غیره از مـیزان تقاضای چرم کاسته شد و از آن بعد تولیدات بیشتر بـه منظور صادرات فراهم آمد.[۱۲۵]

جاذبه‌های گردشگری

همدان یکی از مراکز صنعت گردشگری و صنایع‌دستی کشور، هم از حیث مـیراث فرهنگی و قدمت تاریخی و هم از حیث امکان وضعیت گردشگری‌است.[۱۲۶]

آثار تاریخی

از آثار تاریخی دورهٔ قبل از اسلام تپهٔ هگمتانـه یکی از مکان‌های هست که درون طول سدهٔ گذشته بارها مورد حفاری قرار گرفته‌است. درون طول حفاری‌های انجام شده، آثار ارزشمند و بی‌نظیری کشف گردیده، کـه اغلب متعلق بـه دوران هخاان و نیـاکان آنـهاست. امروزه عموم باستان‌شناسان معتقد اند کـه این تپه (که وسیع‌ترین تپه باستانی ایران است) بـه بقایـای ابنیـهٔ کاسی، مادی، هخا تعلق دارد.

گورستان پارتی نیز درون محوطهٔ شیر سنگی واقع شده‌است. این گورستان بـه مدت ۲۰۰ سال از اواخر دوران هخا که تا نیمـهٔ اول دورهٔ سلوکی مورد استفاده بوده و سه روش تدفین مختلف درون آن بـه چشم مـی‌خورد، کـه مـی‌توان آن را بیـانگر بـه وجود آمدن و گسترش سه جریـان مذهبی متفاوت دانست کـه طی این دو سده جامعهٔ آن روز همدان را متأثر ساخته‌بود.[۱۲۷]

همچنین آثاری همچون کتیبه‌های کتیبه‌های گنج‌نامـه و مجسمـه شیر سنگی نیز از آثار بجا مانده از دورهٔ قبل از اسلام هستند.